مناسک حج (امام و رهبرى)
- پيشگفتارپيشگفتار
يکی از جامع‌ترين رساله‌های احکام حج، کتاب «مناسک حجِ» بنيان‌گذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمينی(قدس سره) است که سال‌ها در زمان حيات ايشان و پس از رحلت آن بزرگوار مورد استفاده و مراجعه حج‌گزاران و عالمان و روحانيان محترم کاروان‌ها بوده و هست و نظرات بسياری از مراجع بزرگ تقليد از جمله حضرت آيت الله العظمی خامنه‌ای(دامت برکاته) در حواشی آن درج گرديده و بارها چاپ و منتشر شده است. با توجه به مراجعات مکرّر مقلدان رهبر معظم انقلاب اسلامی، تصميم گرفته شد تا مناسک حضرت امام با حواشی معظم‌له به شک مجزا چاپ و عرضه گردد که در اين رابطه چند نکته را يادآور می‌شويم:
1. مواردی که فتاوای حضرت آيت الله خامنه‌ای(دامت برکاته) با فتاوای حضرت آيت الله العظمی امام خمينی(قدس سره) تفاوت داشته، در پاورقی همان صفحه آورده شده و با شماره‌گذاری مشخص گرديده است.
2. در برخی از مسائل که نظر مبارک رهبر معظم انقلاب اسلامی(دامت برکاته) به دست نيامده، با علامت مربع (□) در ابتدای مسائل مشخص شده است.
3. مواردی که تفاوت فتوايی در پاورقی آورده نشده و علامت مربع نيز در ابتدای مسأله وجود ندارد، فتوای آن دو بزرگوار يکسان است و تفاوت نظری وجود ندارد.
4. حواشی مقام معظم رهبری(دامت برکاته) توسط بخش استفتائات دفتر معظم له از کتاب «مناسک» ايشان که جداگانه چاپ شده و برخی از استفتائات ديگر گرفته شده و مأخذ آنها نيز ذکر شده است که بدين وسيله از همه عزيزانی که در تنظيم و تطبيق و کنترل حواشی نقش داشته‌اند، تشکر و قدردانی میشود. - مقدمه
مناسك حج
مطابق با فتاوای
حضرت آية اللّه العظمی امام خمينی (قدّس سّره)
و رهبر معظم انقلاب حضرت آيت الله العظمی خامنه‌ای دام ظله الوارفمقدمه
بدان كه بر هر مكلف كه جامع شرايط باشد، وجوبِ حج به دليل قرآن و احاديث وارده از نبی اكرم(صلی‌الله عليه وآله وسلّم) و ائمه معصومين(عليهم‌السلام) ثابت است. حج يكی از اركان دين است و از ضروريات آن به شمار می رود. ترك حج، با اقرار به وجوب، يكی از گناهان كبيره و با انكار، موجب كفر است.1 خداوند متعال در قرآن مجيد فرمود: {وَللّهِ ِ عَلَی النّاسِ حِجّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ اِلَيْهِ سَبيلاً وَ مَنْ كَفَرَ فَاِنّ اللّهَ غَنِیّ عَنِ الْعالَمينَ }.
شيخ كلينی؛ به طريق معتبر از حضرت صادق(عليه‌السلام) روايت نموده كه: هر كس از دنيا برود و حَجّة الاسلام به جا نياورد، بدون اينكه او را حاجتی ضروری باشد يا آن‌كه به جهت بيمار شدن از آن باز ماند يا آن‌كه پادشاهی از رفتن آن جلوگيری نمايد، چنين كسی در حال مردن، به يهوديت يا نصرانيت از دنيا خواهد رفت.
اين آيه و اين روايت، در اهميت حج و وجوب آن كافی است و روايات بسياری در اين دو قسمت وارد شده كه اين مختصر، گنجايش ذكر آنها را ندارد و چون كه مستحبات حج بيش از آن است كه در اين رساله بيان شود، لذا به بيان مقداری از آنها اكتفا كرده و بقيه را به كتب مفصله وا می‌گذاريم كه به‌جا آوردن آنها به اميد ثواب اشكالی ندارد.
و نظر به اين كه اين مناسك برای فارسی زبانان می باشد و تكليف آنها عمره و حج تمتّع است، اكتفا به بيان احكام آنها شد و قبل از شروع در مناسك، كه مشتمل است بر دو باب و چند فصل و مسائلی چند، بعض مسائل و شرايط وجوب حَجّة الاسلام و بعض مسائل نيابت و وصيت به حج و چند مسأله ديگر بيان می شود:
[1] م ـ حَجّة الاسلام كه حج واجب بر شخص مستطيع است، بيش از يك مرتبه در تمام عمر واجب نيست.
[2] م ـ وجوب حج، بر شخص مستطيع فوری است؛ يعنی واجب است در سال اول استطاعت به جا آورد و تأخير آن جايز نيست2 و در صورت تأخير، واجب است در سال بعد انجام دهد و همچنين....
[3] م ـ اگر درك حج، بعد از حصول استطاعت، متوقف بر مقدماتی مثل سفر و تهيه اسباب آن باشد، تحصيل آن واجب است؛ به طوری كه در همان سال به حج برسد و در صورتی كه شخص كوتاهی كند و به حج در آن سال نرسد، حج بر او مستقر می شود كه بايد در هر صورت بعداً به حج برود، هرچند استطاعت از بين برود.1. اگر انکار هر يک از ضروريات دين به انکار رسالت يا تکذيب پيامبر اکرم (صلی الله عليه وآله) يا وارد کردن نقصی به شريعت منجر شود، باعث کفر و ارتداد است (اجوبة الاستفتائات، س336)
2. و به تأخير انداختن آن بدون عذر جايز نيست و اگر به تأخير اندازد معصيت کرده است و حج بر ذمه او باقی است. (مناسک حج، م24) - شرايط وجوب حَجّةالاسلام
- نيابت در حج
- حج استحبابىحج استحبابی[165] م ـ مستحب است كسی كه شرايط وجوب حج را ندارد؛ از بلوغ و استطاعت و غير آنها، در صورت امكان حج به جا آورد و همچنين بر كسی كه حج واجبش را انجام داده است مستحب است دو مرتبه به حج برود و مستحب است تكرار حج در هر سال. بلكه مكروه است پنج سال متوالی آن را ترك كند و مستحب است در وقت خارج شدن از مكّه نيّت برگشتن نمايد و مكروه است قصد برنگشتن داشته باشد.
[166] م ـ مستحب است از طرف خويشاوندان يا غير آن ها حج به جا آورد تبرّعا؛ چه زنده باشند يا مرده و همچنين از طرف معصومين و نيز طواف از طرف آن ها و غير آن ها مستحب است به شرط آن‌كه در مكّه نباشند يا معذور باشند.
[167] م ـ كسی كه زاد و راحله ندارد مستحب است قرض كند و به حج برود، در صورتی كه می تواند قرض را ادا كند.68
[168] م ـ با مال حرام جايز نيست به حج برود و اگر مال او مشتبه است و علم به حرمت آن ندارد، می تواند آن را صرف كند.
[169] م ـ بعد از فارغ شدن از حج استحبابی می تواند ثواب آن را به ديگری هديه كند، همچنانكه در وقت شروع می تواند آن را نيت كند.
[170] م ـ كسی كه مال ندارد تا با آن حج به جا آورد مستحب است ولو با اجاره دادن خودش و نيابت از ديگری به حج برود.
68. کسی که هزينه ی رفتن به حج را در اختيار ندارد، اما میتواند قرض بگيرد و سپس به سادگی قرض خود را ادا کند، واجب نيست که خود را با قرض گرفتن مستطيع کند، اما اگر بگيرد، حج بر او واجب میشود. (مناسک حج، م14) - اقسام عمرهاقسام عمره[171] م ـ عمره هم مانند حج دو قسم است: «واجب» و «مستحب» و بر كسی كه شرايط استطاعت را داشته باشد يك مرتبه در عمر واجب می شود و وجوب آن مانند حج فوری است و در وجوب آن استطاعت حج معتبر نيست بلكه اگر برای عمره مستطيع باشد واجب می شود، هرچند برای حج مستطيع نباشد همچنانكه عكس اين هم همينطور است كه اگر شخص برای حج استطاعت داشته باشد و برای عمره مستطيع نباشد بايد حج به جا آورد ليكن بايد معلوم باشد كه برای كسانی كه از مكّه دور هستند؛ مثل ايرانيان كه وظيفه آن ها حج تمتّع است، هيچگاه استطاعت حج از استطاعت عمره و استطاعت عمره از استطاعت حج جدا نيست؛ چون حج تمتّع مركب از هر دو عمل است، به خلاف كسانی كه در مكّه يا قريب به آن هستند كه وظيفه آنها حج و عمره مفرده است كه نسبت به آن ها استطاعت برای يكی از دو عمل تصور می شود.
[172] م ـ واجب است بر كسی كه می خواهد داخل مكّه شود با احرام وارد شود و برای احرام بايد نيت عمره يا حج داشته باشد و اگر وقت حج نيست و می خواهد وارد مكّه شود واجب است عمره مفرده انجام دهد و از اين حكم كسانی كه مقتضای شغلشان اين است كه زياد وارد مكّه می شوند و از آن خارج می شوند استثنا شده است.69
[173] م ـ تكرار عمره مانند تكرار حج مستحب است و در مقدار فاصله بين دو عمره اختلاف فرموده اند و احوط آن است كه در كمتر از يك ماه، به قصد رجا به جا آورده شود.7069. همچنين كسانی كه پس از اعمال حج يا عمره از مکه خارج شده‌اند و می‌خواهند در همان ماهِ انجام حج يا عمره، دوباره وارد مکه شوند، احرام و عمره مجدّد واجب نيست. (مناسک حج، م10)
70. تكرار عمره مانند تكرار حج مستحب است، و بين دو عمره وجود فاصله‌ی معيّن شرط نيست. ولی بنابر احتياط در هر ماه فقط يك عمره برای خود میتواند به جا آورد. و اگر دو عمره برای افراد ديگر انجام دهد يا يك عمره برای خود و يك عمره هم برای ديگری به جا آورد، احتياط مذكور لازم نيست. بنابراين اگر عمره دوم را به نيابت از ديگری انجام دهد، جايز است نايب در برابر آن اجرت بگيرد و از عمره‌ی مفرده‌ی منوب‌عنه هرچند واجب باشد، كفايت می‌‌كند. (مناسک حج، م11) - اقسام حج
- باب اول: اعمال عمره تمتع
- فصل اول: محل احرام عمره تمتع
- فصل دوم: واجبات احرام
- فصل سوم: مُحرّمات احرام
- فصل چهارم: طواف واجب و بعضى از احكام آن
- فصل پنجم: نماز طواف
- فصل ششم: سعى و بعض احكام آن
- فصل هفتم: تقصير و بعض احكام آن
- مسائل و استفتائات متفرقه تقصير و احكام بين عمره و حج تمتّعمسائل و استفتائات متفرقه تقصير و احكام بين عمره و حج تمتّع[894] م ـ در تقصير، كندن مو كافی نيست بلكه ميزان كوتاه كردن است به هر وسيله ای باشد و اكتفا به كوتاه كردن موی زير بغل و نحو آن مشكل است و احوط در تقصير، گرفتن ناخن يا چيدن ريش يا شارب يا موی سر است.
[895] س ـ آيا كسی كه تقصير او محكوم به بطلان است و بعد از آن محرمات احرام را به جا آورده و جاهل به مسأله بوده كفاره دارد يا خير؟
ج ـ با جهل كفاره ندارد مگر در صيد؛ به تفصيلی كه در كتب ذكر شده است.
[896] س ـ كسی كه بعد از سعی در عمره تمتّع تقصير كرد، بعد به شك افتاد كه آيا تقصيری كه كردم صحيح است يا نه، آيا اشكال دارد يا نه؟
ج ـ اگر در حال عمل عالم به مسأله و ملتفت بوده، اشكال ندارد.378
[897] س ـ يكی از خدمه كاروان‌ها به احرام عمره مفرده از ميقات محرم می شود و به مكّه می آيد و طواف و نماز آن و سپس سعی بين صفا و مروه را به همان عنوان به جا می آورد، ولی برای تقصير، گمان می كرد نتف؛ يعنی كندن مو كافی است و چند نخ مو را به عنوان تقصير كَنْد و به حساب خودش از احرام خارج شد، سپس برای عمره تمتّع كه وظيفه اش بود به ميقات رفت و محرم شد و به مكّه آمد و كليه اعمال؛ از طواف تا تقصير، را انجام داد، آيا اعمالش چگونه است و در آينده وظيفه اش چيست؟
ج ـ كندن مو در تقصير كافی نيست و عمره تمتّع او صحيح نيست مگر آن‌كه قبل از احرام برای آن، از احرام عمره مفرده با تقصير صحيح خارج شود.
[898] س ـ اگر كسی تقصير عمره مفرده را فراموش كرد، آيا می تواند در هر جايی تقصير كند يا نه؟ زيرا به ايران بازگشته است و آيا نيازی به طواف نساء مجدد هست؟
ج ـ تقصير را در هرجا می تواند انجام دهد، ولی بايد طواف نساء را اعاده كند و اگر خودش نمی تواند برود، نايب بگيرد.
[899] س ـ هرگاه سنی برای شيعه تقصير نمايد چه صورت دارد؟
ج ـ اشكال ندارد.
[900] س ـ شخصی در حج به عوض تقصير در عمره تمتّع يك مو از بدن كنده است و الآن كه متوجه شده است، آيا حج او اشكال دارد يا نه؟ و در صورتی كه مرتكب خلاف شده باشد تكليف چيست؟
ج ـ اگر حج را انجام داده، با عمل مزبور از احرام فعلاً خارج شده است و چنانچه حج واجب بوده احتياط آن است كه يك عمره مفرده به جا آورد و بعداً عمره و حج تمتّع را انجام دهد.379
[901] س ـ شخصی بعد از طواف و نماز طواف تقصير كرد و سپس سعی را به جا آورد و دوباره تقصير كرد، وظيفه اش چيست؟
ج ـ اگر جاهل يا ساهی بوده چيزی بر او نيست.
[902] س ـ كسانی كه اعمال حج را بر وقوفين مقدم می دارند، اگر بعد از سعی تقصير نمودند، آيا موجب مُحِلّ شدن و يا كفاره می گردد؟
ج ـ مُحلّ نمی شوند و اگر جاهل يا ساهی بوده اند كفاره ندارد.
[903] س ـ اگر كسی به جای تقصير حلق نمود، آيا كفايت می كند؟
ج ـ در عمره تمتّع كفايت نمی كند.380
[904] س ـ كسی كه بعد از انجام اعمال عمره، در منزل تقصير كرده است، وظيفه اش چيست؟
ج ـ مانع ندارد.
[905] س ـ حضرت عالی در مسأله دوم تقصير می فرماييد: اگر كسی تقصير را به ريا انجام دهد عمره اش باطل است، مقصود از بطلان عمره چيست؟ ديگر اينكه وظيفه او چه می شود؟
ج ـ مقصود اين است كه در تقصير ريا كند و بدون تدارك تقصير، برای حج محرم شود و حج انجام دهد، كه در اين صورت حكم كسی را دارد كه بدون تقصير وارد اعمال حج شده است381 و در هر صورت لازم است حج تمتّع را سال بعد به جا آورد.
□ [906] س ـ اگر كسی در اثنای سعی تقصير نمود، وظيفه او چيست؟
ج ـ بايد سعی را تمام كند و تقصير را اعاده كند، بلی اگر از روی نسيان يا جهل تقصير كرده، اعاده تقصير لازم نيست و اگر از اول سعی قصد هفت شَوط نداشته سعی اعاده دارد.
[907] س ـ اگر كسی از روی جهل، تقصير را ترك نمود چه حكمی دارد؟
ج ـ در اين مسأله جهل حكم عمد را دارد.
[908] س ـ در عمره مفرده اگر كسی تقصير را عمداً يا از روی جهل و نسيان ترك نمود و طواف نساء را انجام داد، چه وظيفه ای دارد؟
ج ـ بايد تقصير نمايد و طواف نساء را اعاده نمايد و فرقی بين صور عمد و سهو و علم و جهل نيست علی الأحوط.
[909] م ـ بعد از انجام عمره تمتّع و قبل از حج تمتّع نبايد عمره مفرده به جا آورده شود382 و اگر به جا آوردند صحت عمره مفرده محل اشكال است ولی برای عمره و حج تمتّع اشكالی ايجاد نمی شود.
[910] م ـ خدمه كاروان های حج اگر عمره مفرده به جا آورده باشند هر دفعه كه از مكّه خارج می شوند و به جده می روند و برمی گردند لازم نيست محرم شوند383 ولی اگر عمره تمتّع به جا آورده اند، بنا بر احتياط نبايد از مكّه خارج شوند مگر در صورت حاجت در حالی كه مُحرمند به احرام حج.384
[911] س ـ خدمه كاروان‌ها كه پس از انجام عمره تمتّع بايد به عرفات و منی بروند، برای ديدن چادرها و كارهای ديگر و برگردند به مكّه، وظيفه آنان چيست؟
ج ـ بنا بر احتياط واجب نمی توانند از مكّه خارج بشوند مگر در مورد ضرورت و در اين صورت بايد برای حج محرم شوند و بيرون بروند. بلی اگر احرام برای آنان حَرَجی باشد و رفتن به عرفات و منی بر آنان ضرورت دارد می توانند بدون احرام به آن‌جا بروند.385
[912] س ـ آيا بين عمره تمتّع و حج تمتّع ماشين كردن سر جايز است؟
ج ـ ماشين‌كردن مانع ندارد ولی نبايد سر را بتراشد و از ماشين‌كردنی كه مثل تراشيدن است بايد اجتناب شود علی الأحوط.
□ [913] س ـ بين عمره تمتّع و حج تمتّع كه جايز نيست سر بتراشد، آيا سر تراشيدن كفاره دارد يا خير؟
ج ـ كفاره ثابت نيست.
[914] س ـ زنی كه حيض بود و نمی دانست و اعمال عمره را كلاً به جا آورد، بفرماييد بايد دوباره به جا آورد يا كافی است؟
ج ـ اگر در وسعت وقت است بايد طواف و نماز را اعاده كند، ولی اگر وقت ندارد، در اينكه وظيفه مبدل شده يا نه، اشكال است و احتياط را مراعات نمايد.386
[915] س ـ همچنان كه تراشيدن سر بعد از عمره تمتّع و قبل از احرام حج حرام است، آيا تراشيدن صورت نيز همين حكم را داراست؟
ج ـ غير از حكم تراشيدن ريش در غير اين مورد، حكم خاصی ندارد.
[916] س ـ آيا غار حِرا جزو محدوده مكّه است؟ و بنا بر اين، آيا می توان قبل از وقوف به آن‌جا رفت387 و صدق خروج از مكّه نمی كند؟
ج ـ بايد از اهل محل تحقيق شود.
[917] س ـ كسی كه از كارمندان سازمان حج است و به ناچار بايد بعد از عمره تمتّع و قبل از حج از مكّه خارج و به عرفات برود، با توجه به اينكه حج او نيابتی است، آيا لطمه به حج او نمی زند؟
ج ـ ضرر به حج و نيابت نمی زند، ولی در صورت امكان بايد محرم شود به احرام حج و از مكّه خارج شود علی الأحوط.388
[918] س ـ بعضی از حجّاج منزلشان از مكّه خارج است، بعد از عمره تمتّع و قبل از احرام به حج تمتّع، خارج شدن آنان از مكّه چه حكمی دارد؟
ج ـ خروج از مكّه بعد از عمره تمتّع جايز نيست علی الأحوط، مگر در مورد ضرورت كه در اين صورت هم بايد محرم شوند به احرام حج و خارج شوند.389
[919] س ـ اخيراً خط كمربندی در اطراف مكّه از پای جبل النور و جبل ثور می گذرد، كه غار حِرا و غار ثور در اين دو جبل است، بين عمره و حج رفتن برای زيارت اين دو مكان مقدس، چه صورت دارد؟
ج ـ حكم كلی مسأله معلوم است و در مسأله قبل نيز بيان شد390 و تشخيص موضوع با خود مكلف است.
[920] س ـ خروج از مكّه برای كسی كه عمره تمتّع انجام داده، برای كار غير ضروری جايز است يا نه و ملاك ضرورت چيست؟
ج ـ بنا بر احتياط واجب جايز نيست و ضرورت عرفی است.391
378. در صورتی كه احتمال التفات در حال عمل را بدهد، اعتنا نكند.
379. اگر به علت ندانستن مسأله، به جای تقصير، موی خود را بكند و سپس حج به جا آورد، عمره‌اش باطل است و حجی كه به جا آورده، حج إفراد خواهد بود. در اين صورت اگر حج واجب بر عهده‌اش بوده، بنا بر احتياط واجب بايد بعد از انجام مناسك حج، عمره‌ی مفرده به جا آورد، و در سال بعد، عمره‌ی تمتّع و حج را اعاده كند. (مناسک حج، م367)
380. كفايت نمی كند و اگر اين كار را از روی علم و عمد كرده باشد، عمل حرام انجام داده و بايد يك گوسفند قربانی كند. (مناسک حج، م365)
381. و بنابر احتياط واجب «همانطور که در مسأله 891 گذشت» بعد از حج عمره مفرده انجام دهد. (مناسک حج، م 364 و 369)
382. بنا بر احتياط واجب. (مناسک حج، م 124)
383. اگر بعد از انجام عمره‌ي تمتع از شهر مكه بدون احرام خارج شود، اگر در همان ماهي كه عمره انجام داده به مكه برگردد، نياز به تجديد احرام براي ورود به شهر مكه ندارد، ولي اگر در ماه بعد از ماه انجام عمره به مكه برگردد، مثل اينكه عمره را در ذي‌القعده انجام دهد و خارج شود، و در ماه ذي‌الحجه به مكه برگردد، و يا در ذي القعده عمره انجام دهد و در ذي الحجه خارج شده و مجدداً برگردد واجب است با احرام جديد براي عمره جهت دخول مكه محرم شود، و عمرة تمتع وي كه متصل به حج مي‌شود همين عمره‌ي تمتع دوم خواهد بود. و اگر مجدداً محرم نشود و عمره دوّم را انجام ندهد حج تمتع وی صحيح نيست. (مناسک حج، م123)
384. خروج از مكه مكرمه بعد از عمره تمتّع و قبل از اعمال حج برای كسی كه مطمئن است كه میتواند برای انجام حج تمتّع به مكه برگردد جايز است. هر چند احتياط مستحب آن است كه از مكّه مكرمه خارج نشود مگر برای نياز و كار ضروری. كما اينكه در اين صورت بنابر احتياط بايد ابتدا در مكه برای حج محرم شود و بعد خارج شود. و اگر محرم شدن برای او مشقت داشته باشد، جايز است برای انجام كار خود بدون احرام خارج شود. و افرادی كه قصد عمل به اين احتياط را دارند و ناچار هستند يك يا چند مرتبه به مكه وارد و از آن خارج شوند مانند خدمه كاروان‌ها، می‌توانند برای ورود به مكّه مكرمه، اول عمره مفرده انجام دهند و عمره تمتّع را به تأخير بيندازند تا زمانی كه بتوانند در آن وقت عمره تمتّع را قبل از اعمال حج به جا آورند، در اين صورت بايد از ميقات برای عمره تمتّع محرم شوند و هنگامی كه از عمره تمتّع فارغ شدند از مكّه برای حج محرم شوند. (مناسک حج، م121)
385. به دو حاشيه مسأله قبل مراجعه شود.
386. اگر در موقع احرام پاك نبوده وظيفه تبديل شده و امّا اگر هنگام احرام پاك بوده تنها لازم است بعد از مراجعه از منی به مكّه طواف عمره تمتّع و نماز آن را ـ قبل از طواف و نماز و سعی حج و يا بعد از آن ـ قضا كند. (مناسک حج، م21)
387. به حاشيه مسأله 910 مراجعه شود.
388. به دو حاشيه مسأله 910 مراجعه شود.
389. به حاشيه مسأله 910 مراجعه شود.
390. به حاشيه مسأله 910 مراجعه شود.
391. به دو حاشيه مسأله 910 مراجعه شود. - تبدّل حج تمتع به افرادتبدّل حج تمتّع به افراد[921] م ـ اگر شخصی كه احرام عمره بسته است، به واسطه عذری، دير وقت وارد مكّه شد؛ به طوری كه اگر می خواست عمره به جا بياورد وقت وقوف به عرفات می گذشت يا خوف داشت كه بگذرد، بايد عدول كند به حج اِفراد و پس از به جا آوردن آن عمره مفرده به جا آورد و حج او صحيح و كافی از حَجّة الاسلام است.392
[922] م ـ اگر زنی احرام بست و وقتی به مكّه وارد شد، به واسطه حيض يا نفاس نتوانست طواف به جا آورد و اگر می خواست بماند تا پاك شود ترس آن داشت كه وقت وقوف به عرفات بگذرد، به دستوری كه در مسأله قبل گفته شد بايد عمل كند.393
[923] م ـ اگر بدون احرام وارد مكّه شد و نبستن احرام به واسطه عذری بوده و وقت هم تنگ باشد، بايد در مكّه احرام حجّ اِفراد ببندد و به دستور سابق عمل كند.
[924] م ـ اگر از روی عمد و بی جهت احرام نبسته و عمره خود را باطل كرده و وقت تنگ شده از عمره تمتّع، احتياط واجب آن است كه حج افراد به جا آورد و پس از آن عمره مفرده و در سال ديگر حج را اعاده كند.394
[925] م ـ مراد از تنگی وقت در مسأله های پيش، خوف نرسيدن به وقوف اختياری عرفه است كه از ظهر نهم ماه ذی‌حجه است تا غروب.
[926] م ـ كسی كه حج مستحب به جا می آورد و پس از ورود به مكّه ديد وقت تنگ است، عدول به افراد كند و حج افراد به جا آورد و عمره مفرده بر او واجب نيست.
[927] م ـ كسی كه محرم شد به احرام عمره تمتّع از حج واجب و عمداً تأخير انداخت تا وقت تنگ شد، بايد به دستوری كه در مسأله 924 ذكر شد عمل نمايد.
[928] م ـ كسی كه وظيفه اش حج تمتّع است و در وقت احرام بستن علم پيدا كند كه اگر بخواهد عمره تمتّع به جا آورد، به وقوف عرفات نمی رسد، می تواند395 از اول مُحْرم شود به حج افراد و آن را به جا آورد و پس از آن، عمره مفرده به جا آورد و عملش صحيح است.
392. كسی كه وظيفه‌اش حجّ تمتّع است و می‌داند كه به علت تنگی وقت نمی‌تواند عمره را تمام كند و حج را درك نمايد، واجب است از حج تمتّع به حج افراد عدول كند و سپس بعد از تمام كردن اعمال حج، عمره مفرده به جا آورد. (مناسک حج، م20)
393. اگر هنگام احرام پاك بوده هم میتواند به دستور مسأله قبل عمل نمايد و هم میتواند سعی و تقصير عمره تمتّع را انجام داده و از احرام خارج شود و بعداً مُحرم به احرام حجّ تمتّع شده و بعد از انجام اعمال منی، قضای طواف عمره تمتّع و نماز آن را قبل از طواف و نماز و سعی حج و يا بعد از آنها به جا آورد. (مناسک حج، م21)
394. هرگاه كسی از روی علم و عمد احرام بستن از ميقات را ترك كند و به جهت تنگی وقت يا عذر ديگر نتواند به ميقات برگردد و ميقات ديگری نيز در پيش رو نداشته باشد و در نتيجه وقت برای انجام عمره تنگ شود، عمره او فوت شده و حج‌اش باطل میشود. و در صورتی كه حج بر او مستقر شده يا مستطيع باشد، بايد سال ديگر حج به جا آورد. (مناسک حج، م118)
395. زن حائض اگر اطمينان دارد تا وقت احرام برای حج و درک وقوف عرفات پاک نمی‌شود، يا اگر پاک شود وقت کافی برای انجام عمره تا درک وقوف عرفات را نخواهد داشت، در اين صورت بايد در همان ميقات به قصد ما فی الذّمه و يا حج افراد محرم شود و پس از انجام اعمال حج، عمره مفرده به جا آورد، و عمل وی مجزی از حجّ تمتّع خواهد بود. (مناسک حج، م21) - استفتائات تبدّلاستفتائات تبدّل□ [929] س ـ كسی قصد بيرون رفتن از مكّه را داشت، به همين جهت از اول در ميقات به نيت عمره مفرده مُحرم و وارد مكّه شد و عمره مفرده را به جا آورد، بعداً از خارج شدن از مكّه منصرف شد، آيا اين عمره، از عمره تمتّع كفايت می كند، يا بايد برگردد به ميقات و برای عمره تمتّع مُحرم شود؟
ج ـ اگر حج او استحبابی است می تواند عمره مفرده را تبديل به عمره تمتّع كند ولی چنانچه حج واجب يا نيابی باشد، جواز تبديل محل اشكال است.
[930] س ـ اگر بعد از نيت عمره و احرام، مجدداً برای عمره ديگر مُحرم شود، مثلاً به نيت عمره مفرده مُحرم شده بعداً نيت عمره تمتّع كند و تلبيه بگويد، آيا كدام عمره صحيح است؟
ج ـ اگر نيت كرده و تلبيه گفته، محرم شده است و تجديد احرام موضوع ندارد و نمی تواند برای نوع ديگر عمره نيت كند و احرام دوم باطل است.
[931] س ـ زنی كه عادت ماهانه وقتيه و عدديه داشت و مثلاً روز هفتم ماه پاك می شد، همان روز هفتم پاك شد و غسل كرد و اعمال عمره اش را به جا آورد، روز بعد لك ديد، باز غسل كرد و اعمال را انجام داد تا روز دهم و برای عرفات حركت كرد، روز يازدهم هم لك ديد، آيا حجش افراد است يا تمتّع؟
ج ـ در فرض مزبور وظيفه او تمتّع است.
[932] س ـ زنی روز هشتم خون ديد، خيال كرد حيض است، احرامش را تبديل به حج افراد كرد، بعد كه به عرفات رفت متوجه شد كه استحاضه است، وظيفه او چيست؟
ج ـ اگر وقت عمره ضيق شده و طواف را عمداً تأخير نينداخته حج اِفراد را تمام كند و اگر حج واجب است سپس عمره مفرده به جا آورد.
[933] س ـ اين‌جانب مدير گروه حج می باشم، اعمال حجی كه انجام می دهم مستحبی است، آيا می شود به جای حج تمتّع، نيت حج افراد نمود و به جای عمره تمتّع، عمره مفرده انجام داد؟ و همچنين ساير خدمه، واجب الحج نيستند آيا می توانند چنين كنند؟
ج ـ می توانند عمره مفرده انجام دهند و برای حج محرم نشوند و می توانند حج افراد به جا آورند، ولی ميقات حج افراد مواقيت معروفه است.
[934] س ـ كسی كه حج افراد بر او واجب و متعين است و به قصد حج افراد در يكی از ميقاتها محرم شده است، آيا می تواند نيت حج افراد خود را به عمره تمتّع تبديل نمايد و بعد از انجام آن، حج تمتّع به جا آورد و همچنين آيا می تواند حج افراد را به عمره مفرده تبديل نمايد و بعد از انجام آن، برای عمره تمتّع محرم شود؟
ج ـ نمی تواند عدول كند و تبديل نمی شود.
[935] س ـ شخصی با احرام عمره تمتّع وارد مكّه شده و بعد از اعمال عمره، برای حج افراد محرم شده است، آيا حج او صحيح است؟
ج ـ اگر از مكّه خارج شده و از ميقات برای حج افراد محرم شده بعيد نيست صحت حج، ولی تمتّع واقع نمی شود و اگر از مكّه محرم شده، در صورت اشتباه در تطبيق، حج او صحيح و تمتّع است، و در غير اين صورت حج او صحيح نيست.
[936] س ـ شخصی در حرم برای حج افراد محرم شده و بعضی از اعمال را انجام داده، وظيفه او چيست؟
ج ـ اگر از روی جهل بوده، چنانچه ممكن نيست كه به ميقات برود و از آن جا محرم شود و به وقوف برسد، در همان محلی كه هست محرم شود و اعمالی كه امكان تدارك آن با احرام هست تدارك كند و چنانچه تمام اعمال را با همان احرام انجام داده و بعد متوجه شده، حج او صحيح است.
-
-
- باب دوم: اعمال حج تمتع
کاربر گرامی؛ لطفا قبل از تکمیل فرم، موارد زیر را مطالعه کنید:
- جهت مکاتبه با دفتر، از قسمت ارسال نامه استفاده نمایید.
- به منظور استفتاء یا ارسال سوال شرعی، از قسمت ارسال سوال شرعی استفاده نمایید.
- جهت ارایه انتقاد و پیشنهاد به سایت دفتر، از قسمت ارتباط با پایگاه استفاده نمایید.
- از فرم زیر فقط برای ارایه نظرات در مورد محتوای همین صفحه استفاده نمایید.
- مسوولیت ارسال اشتباه بر عهده ارسال کننده آن است.