Oxu / Yüklə:
HƏCC ƏMƏLLƏRİ
- MÜQƏDDİMƏ
- BİRİNCİ HİSSƏ: HƏCCƏTUL-İSLAM VƏ NİYABİ-HƏCC
- İKİNCİ HİSSƏ: UMRƏNİN ƏMƏLLƏRİ
- BİRİNCİ FƏSİL: EHRAMIN MİQATLARI
- İKİNCİ FƏSİL: EHRAM
- 1- Ehramın vacib əməlləri
- 2- Ehramın müstəhəb əməlləri
2- Ehramın müstəhəb əməlləri
Məsələ 157. Ehram bağlamamışdan qabaq bədənin pak olması, bədənin artıq tüklərinin təmizlənməsi və dırnaqların tutulması müstəhəbdir. Dişləri fırçalamaq da müstəhəbdir.
Həmçinin ehram bağlamamışdan qabaq “miqat”da və ya “miqat”a çatmamışdan qabaq (məsələn, Mədinədə) qüsl etmək müstəhəbdir. Qeyd olunduğu kimi, bu qüslü tərk etməmək ehtiyata müvafiqdir.[1]
Zöhr namazını və ya hər hansı bir vacib namazı qıldıqdan sonra, yaxud da iki rəkət müstəhəb namaz qılıb, ehram bağlamaq müstəhəbdir. Bəzi hədislərdə qeyd olunub ki, (ehram bağlamamışdan qabaq) altı rəkət müstəhəb namaz qılınır və bu namazın böyük fəziləti vardır.
Həmçinin həcc yerinə yetirmək istəyən şəxs üçün zil-qədə ayının əvvəlindən saç və saqqalını qısaltmamaq müstəhəbdir.
- 3- Ehramın məkruh əməlləri
3- Ehramın məkruh əməlləri
Məsələ 158. Ehram paltarının qara rəngli, çirkli və zolaqlı olması məkruhdur. Ehram paltarının ağ rəngli olması daha yaxşıdır.
Ehram halında sarı rəngli balışda və ya yataqda yatmaq məkruhdur.
Əgər ehram bağlayanadək xınanın rəngi qalacaqdırsa, ehram bağlamamışdan qabaq xınadan istifadə etmək məkruhdur.
Ehram halında olan şəxsin onu səsləyən şəxsin cavabında “ləbbeyk” ifadəsini deməsi məkruhdur.
Ehram halında hamama getmək, bədəni kisələmək və bu kimi işləri görmək məkruhdur.
- 4- Ehramın haram əməlləri
- Ehramın haram əməlləri
- Ehramın haram əməllərinin hökmləri
- 1- Tikişli paltar geyinmək (kişilər üçün)
1- Tikişli paltar geyinmək (kişilər üçün)
Məsələ 162. Ehram halında kişilərin tikişli paltar geyinməsi, o cümlədən köynək, qəba, şalvar, pencək, palto, alt paltarı və s. geyinməsi haramdır. Həmçinin düyməsini bağladıqda köynək və bu kimi bir paltar olan düyməli paltarları geyinmək kişilərə haramdır.
Məsələ 163. Əvvəlki məsələdə tikişli paltar, toxunma paltar və ya bu kimi paltarlar arasında fərq yoxdur.
Məsələ 164. “Paltar” sayılmayan tikişli bir şeyi geyinmək, məsələn, kəmərdən, pul qabından, qol saatının bağından və s. istifadə etməyin maneəsi yoxdur.
Məsələ 165. Tikişli olan döşəkçənin və ya geyinilməsi haram olan paltarın üstündə əyləşmək və yatmağın maneəsi yoxdur.
Məsələ 166. Tikişli olan yorğanı, adyalı və bu kimi bir örtüyü çiyinlərə atmağın maneəsi yoxdur.
Məsələ 167. Ehram paltarının ətrafının tikişli olmasının maneəsi yoxdur.
Məsələ 168. Əgər ehramda olan şəxs bilərəkdən tikişli paltar geyinsə, bir qoyun kəffarə verməlidir. Həmçinin əgər bir neçə tikişli paltar geyinsə, məsələn, şalvar, köynək, pencək və alt paltarı geyinsə, onların hər biri üçün ayrıca olaraq kəffarə verməlidir.
Məsələ 169. Əgər ehramda olan şəxs havanın soyuqluğu ilə, yaxud xəstəliklə və ya başqa bir üzr ilə əlaqədar olaraq tikişli paltar geyinmək məcburiyyətində qalsa, tikişli paltar geyinə bilər. Amma ehtiyat-vacibə görə, bir qoyun kəffarə verməlidir.
Məsələ 170. Qadınlar ehram halında istənilən tikişli paltarı geyinə bilərlər və onlar üçün bu əməlin kəffarəsi yoxdur. Amma qadınlar ehram halında əlcək geyinə bilməzlər.
- 2- Ayağın üstünü tam örtmək (kişilər üçün)
2- Ayağın üstünü tam örtmək (kişilər üçün)
Məsələ 171. Ehramda olan kişi ayaqqabı və corab geyinməməlidir. Ehtiyat-vacibə görə, ayağın üstünü tam örtən bir şey, məsələn, çarıq da geyinməməlidir.
Məsələ 172. Tərlik və qalın bağı olan, amma ayağın üstünü tam örtməyən ayaqqabı geyinməyin maneəsi yoxdur.
Məsələ 173. Əyləşərkən və ya yatarkən ayağın üstünü yorğan, örtük və bu kimi bir şeylə örtməyin maneəsi yoxdur. Həmçinin ehram paltarının ayağın üstünü örtməsinin maneəsi yoxdur.
Məsələ 174. Əgər ehramda olan şəxs ayaqqabı və ya ayağın üstünü tam örtən bu kimi bir şeyi geyinmək məcburiyyətində qalsa, o, ayağının üstünü örtə bilər. Amma ehtiyat-vacibə görə, onun üzərində yarıq açmalıdır.
Məsələ 175. Əvvəlki məsələlərdə sadalanan ayaqqabı, corab və bu kimi şeyləri geyinməyin kəffarəsi yoxdur. Amma corab üçün kəffarə ünvanında bir qoyun qurban kəsmək ehtiyat-müstəhəbə müvafiqdir.
Məsələ 176. Sözügedən hökm (yəni corab, ayaqqabı və bu kimi şeyləri geyinməyin haramlığı) kişilərə aiddir. Amma qadınların da onları geyinməməsi ehtiyat-müstəhəbə müvafiqdir.
- 3- Kişilər üçün başı örtmək və qadınlar üçün üzü örtmək
3- Kişilər üçün başı örtmək və qadınlar üçün üzü örtmək
Məsələ 177. Ehramda olan kişi papaq, əmmamə, dəsmal və bu kimi şeylərlə başını örtə bilməz.
Məsələ 178. Ehtiyat-vacibə görə, ehramda olan kişi başın örtülməsinə səbəb olan hər hansı bir şeyi, məsələn, xına və sabun köpüyünü başa qoymaqdan, yaxud başının üstündə yük daşımaqdan və bu kimi işlərdən çəkinməlidir.
Məsələ 179. Qulaq başın bir hissəsi sayılır və ehramda ikən qulağı da örtmək olmaz.
Məsələ 180. Əgər başın bir hissəsini örtmək ürfə görə başı örtmək hesab olunarsa (məsələn, başın ortasına balaca papaq qoymaq), bu şəkildə də başı örtmək olmaz. Amma bundan qeyri halda, məsələn, başın üstünə Quran və bu kimi bir əşyanı qoymağın, yaxud başı hissə-hissə qurutmağın maneəsi yoxdur, baxmayaraq ki, bu işdən də çəkinmək ehtiyata müvafiqdir.
Məsələ 181. Ehramda olan şəxs başını bütünlüklə suya sala bilməz. Zahirə görə, bu məsələdə kişi ilə qadın arasında fərq yoxdur. Amma əgər başını bütünlüklə suya salarsa, onun boynuna kəffarə gəlmir.
Məsələ 182. Başı örtməyin kəffarəsi, ehtiyat-vacibə görə, bir qoyundur.
Məsələ 183. Əgər ehramda olan şəxs unutqanlıq və ya məlumatsızlıq üzündən başını örtsə, ona kəffarə vacib olmur.
Məsələ 184. Qadınlar ehramda ikən öz üzlərini adətən naməhrəm qarşısında hicablanarkən örtdükləri və ya tanınmamaqdan ötrü örtdükləri şəkildə örtə bilməzlər. Deməli, əgər üzün bir hissəsini örtmək “üzü örtmək” adlanarsa, buna da icazə verilmir. Məsələn, hicablanmaq və ya tanınmamaq məqsədilə yanaqları, burunu, ağızı və çənəni örtmək “üzü örtmək” hesab olunduğuna görə, onları örtmək olmaz.
Məsələ 185. Ehramda olan qadınların burun və ağızı örtmək üçün tibbi maskalardan istifadə etmələrinin maneəsi yoxdur.
Məsələ 186. Üzün yuxarı və ya aşağı tərəfdən, yaxud yan tərəflərdən ətrafını adətən qadınların baş örtüsü bağlayarkən örtdükləri ölçüdə və ya namazda başı örtərkən örtdükləri ölçüdə örtmək “üzü örtmək” adlanmadığına görə, o hissələri örtməyin – istər namazda, istərsə də qeyri hallarda – maneəsi yoxdur.
Məsələ 187. Qadınların yelpik və bu kimi bir əşya (məsələn, kağız, qəzet və s.) ilə üzlərini örtməsi haramdır. Amma əlləri üzə qoymağın maneəsi yoxdur.
Məsələ 188. Ehramda olan qadın çadrasının və ya baş örtüyünün bir tərəfini üzündən ata bilər, belə ki, burunun yuxarısınadək alnını və üzünün bir hissəsini örtə bilər. Amma ehtiyat budur ki, naməhrəm kişi onu görmədiyi halda bu işi görməkdən çəkinsin.
Məsələ 189. Əvvəlki məsələdə ehtiyat budur ki, sözügedən örtük üz ilə təmasda olmasın.
Məsələ 190. Üzü örtməyin kəffarəsi yoxdur, amma kəffarə vermək ehtiyata müvafiqdir.
- 4- Kölgə altında olmaq (kişilər üçün)
4- Kölgə altında olmaq (kişilər üçün)
Məsələ 191. Yol gedərkən (məsələn, miqatdan Məkkəyə və ya Məkkədən Ərəfata və s. gedərkən) ehramda olan kişinin kölgə altında olmasına icazə verilmir. Amma əgər yol əsnasında dayansa, kölgə altına keçməsinin maneəsi yoxdur. Həmçinin getdiyi yerdə evə və ya restorana daxil olmasının maneəsi yoxdur. Beləliklə, tavanlı avtobus ilə səfər etməyə icazə verilmir. Amma Məkkəyə çatdıqdan sonra evlərdə, restoranlarda və s. yol gedərkən kölgə altında olmağın maneəsi yoxdur.
Məsələ 192. Ehtiyata görə, ehramda olan şəxs Məkkəyə çatdıqdan sonra umrənin əməllərini yerinə yetirməmişdən qabaq, həmçinin Ərəfatda və Minada ehram halında olarkən hərəkətli kölgələrin altında, məsələn, tavanlı avtobusların və çətirlərin kölgəsi altında olmaqdan çəkinməlidir.
Məsələ 193. Əvvəlki iki məsələdə qeyd edilən hökm gündüz vaxtına aiddir. Gecə vaxtı tavanlı avtobusa minməyin maneəsi yoxdur, baxmayaraq ki, bu barədə ehtiyata riayət etmək bəyənilir.
Məsələ 194. Ehtiyata görə, ehramda olan şəxs yağışlı və soyuq gecələrdə yağışdan və soyuqdan qorunmaq məqsədilə tavanlı avtobusa və ya bu kimi bir nəqliyyat vasitəsinə minməkdən çəkinməlidir.
Məsələ 195. Divarın, ağacın və ya bu kimi şeylərin kölgəsi altında olmağın, həmçinin hərəkətsiz tavanların altından keçməyin, məsələn, körpünün altından və ya tuneldən keçməyin, hətta gündüz vaxtı belə, maneəsi yoxdur.
Məsələ 196. Kölgə altında olmaq yalnız kişilərə haramdır və qadınlar üçün maneəsi yoxdur.
Məsələ 197. Kölgə altında olmağın kəffarəsi bir qoyundur.
Məsələ 198. Əgər ehramda olan şəxs xəstəlik və ya başqa bir üzr ilə əlaqədar kölgə altında olmaq məcburiyyətində qalsa, kölgə altında ola bilər, amma bir qoyun kəffarə verməlidir.
Məsələ 199. Kölgə altında olmağın bir ehram üçün bir kəffarəsi vardır, baxmayaraq ki, bu iş bir neçə dəfə yerinə yetirilibdir. Beləliklə, əgər şəxs umrə ehramında bir neçə dəfə kölgə altında olsa, ona yalnız bir kəffarə vacib olur. Həcc ehramında da hökm eynidir.
- 5- Xoş qoxu istifadə etmək
5- Xoş qoxu istifadə etmək
Məsələ 200. Ehram halında hər növ ətirdən, o cümlədən müşk, ud, gülab və digər ətirlərdən istifadə etmək haramdır.
Məsələ 201. Öncədən üzərinə ətir vurulan bir paltardan ətir qoxusu duyulduğu müddətdə onu geyinmək olmaz.
Məsələ 202. Ehtiyata görə, (ehram halında) xoş qoxulu sabun və şampundan istifadə etmək olmaz.
Məsələ 203. Ehtiyat-vacibə görə, ehramda olan şəxs xoş qoxulu hər bir şeyi qoxulamaqdan çəkinməlidir, baxmayaraq ki, həmin şey “ətir” adlanmır, məsələn, ətirli güllər, göyərtilər və meyvələri qoxulamamalıdır.
Məsələ 204. Ehramda olan şəxs zəfəran vurulmuş yeməyi yeyə bilməz.
Məsələ 205. Ehramda olan şəxsin alma, portağal və bu kimi xoş qoxulu meyvələri yeməsinin maneəsi yoxdur. Amma ehtiyat-vacibə görə, onları qoxulamaqdan çəkinməlidir.
Məsələ 206. Ehramda olan şəxs xoşagəlməz qoxuya görə burnunu tuta bilməz, amma xoşagəlməz qoxu gələn məkandan xaric ola və ya oradan keçib gedə bilər.
Məsələ 207. Ehtiyat-vacibə görə, ətirlərdən və xoş qoxulardan – istər zəfəran kimi yeməklərdə istifadə edilən, istərsə də bunlardan qeyri xoş qoxulardan – bilərəkdən istifadə etməyin kəffarəsi bir qoyundur.
- 6- Aynaya baxmaq
6- Aynaya baxmaq
Məsələ 208. Ehram halında bəzək məqsədilə aynaya baxmaq haramdır. Amma zinət məqsədi olmadan aynaya baxmağın (məsələn, sürücünün aynaya baxmasının) maneəsi yoxdur.
Məsələ 209. Saf suya və ya şəkili əks etdirən cilalanmış əşyalara baxmaq aynaya baxmaq kimidir. Yəni əgər zinət məqsədilə olarsa, onlara baxmağa icazə verilmir.
Məsələ 210. Əgər ehramda olan şəxs ayna olan otaqda qalırsa və səhvən aynaya baxacağını bilirsə, o, həmin otaqda qala bilər, amma aynanı otaqdan çıxarsa və ya üstünü bir şeylə örtsə, daha yaxşı olar.
Məsələ 211. Zinət məqsədilə olmadığı təqdirdə, eynək taxmağın maneəsi yoxdur.
Məsələ 212. Ehram halında fotoaparatla şəkil çəkməyin və ya kamera ilə çəkiliş etməyin maneəsi yoxdur.
Məsələ 213. Aynaya baxmağın kəffarəsi yoxdur, amma ehtiyat-vacibə görə, ehramda olan şəxs aynaya baxdıqdan sonra “ləbbeyk” deməlidir.
- 7- Üzük taxmaq
7- Üzük taxmaq
Məsələ 214. Ehtiyat-vacibə görə, ehramda olan şəxs zinət hesab olunduğu təqdirdə, üzük taxmamalıdır.
Məsələ 215. Əgər üzük taxmaq zinət üçün deyildirsə, əksinə, müstəhəb əmələ riayət etmək və ya başqa bir məqsəd daşıyırsa, bu halda üzük taxmağın maneəsi yoxdur.
Məsələ 216. Ehram halında üzük taxmağın kəffarəsi yoxdur.
- 8- Xınadan və saç boyasından istifadə etmək
8- Xınadan və saç boyasından istifadə etmək
Məsələ 217. Ehtiyat-vacibə görə, ehramda olan şəxs zinət hesab olunduğu təqdirdə, xınadan və saç boyasından istifadə etməməli, ümumiyyətlə, zinət sayılan hər şeydən çəkinməlidir.
Məsələ 218. Əgər bir şəxs ehram bağlamamışdan qabaq əllərinə, ayaqlarına və dırnaqlarına xına qoyubsa və ya saçlarını boyayıbsa və ehram bağladığı zaman onların rəngi qalıbsa, bunun maneəsi yoxdur.
Məsələ 219. Xınadan və saç boyasından istifadə etməyin kəffarəsi yoxdur.
- 9- Bədənə yağ sürtmək
9- Bədənə yağ sürtmək
Məsələ 220. Ehramda olan şəxs bədəninə və saçlarına yağ vura bilməz, bu yağ istər zinət üçün istifadə edilən yağlardan olsun, istərsə də başqa yağlar olsun, yaxud istər ətirli olsun, istərsə də ətirli olmasın, bunun fərqi yoxdur.
Məsələ 221. Əgər ətirli yağlardan istifadə edildiyi təqdirdə onun qoxusu ehram bağlanılan vaxtadək insanın bədənində qalacaqdırsa, bu halda ehram bağlamamışdan qabaq da onlardan istifadə etməyə icazə verilmir.
Məsələ 222. Xoş qoxusu olmadığı təqdirdə, yağı və piyi yeməyin maneəsi yoxdur.
Məsələ 223. Əgər ehramda olan şəxs müalicə məqsədilə, yaxud Günəşin zərərli şüalarından və ya bədənin iltihabına və yanığına səbəb olan tərləmədən qorunmaqdan ötrü bədəninə yağ sürtmək məcburiyyətində qalarsa, yağdan istifadə etməsinin maneəsi yoxdur.
Məsələ 224. Ehtiyata görə, bədənə xoş qoxulu yağ sürtməyin kəffarəsi bir qoyundur. Xoş qoxusu olmayan yağ sürtməyin kəffarəsi isə bir fəqiri doyuzdurmaqdır, baxmayaraq ki, hər iki halda kəffarənin vacib olması uzaq ehtimal deyildir.
- 10- Baş və bədənin tükünü qoparmaq və ya qırxmaq
10- Baş və bədənin tükünü qoparmaq və ya qırxmaq
Məsələ 225. Ehram halında baş və bədənin hər hansı bir hissəsinin tükünü – istər az olsun, istərsə də çox olsun – qopararaq və ya qırxaraq aradan aparmaq haramdır. Həmçinin istər şəxs öz başının və bədəninin tükünü qoparsın və ya qırxsın, istərsə də başqa bir şəxsin baş və bədəninin tükünü qoparsın və ya qırxsın, fərqi yoxdur və bu iş haramdır.
Məsələ 226. Əgər dəstəmaz alarkən, qüsl edərkən və ya təyəmmüm edərkən bədənin tükü öz-özünə qopub düşərsə və insanın öz bədənindən tük qoparmaq kimi bir niyyəti olmazsa, bunun iradı yoxdur.
Məsələ 227. Əgər ehramda olan şəxs tükü qoparmaq və ya qırxmaq məcburiyyətində qalarsa, məsələn, göz qapağının altında olan və onu incidən bir tükü qoparmaq və ya baş ağrısının yaranmasına səbəb olan saçları qırxmaq məcburiyyətində qalarsa, bu işi görməsinin maneəsi yoxdur.
Məsələ 228. Əgər ehramda olan şəxs bilərəkdən başını qırxsa, bir qoyun kəffarə verməlidir. Amma əgər diqqətsizlik üzündən, yaxud səhvən, yaxud da məsələni bilmədiyinə görə bu işi etsə, ona kəffarə vacib olmur.
Məsələ 229. Əgər ehramda olan şəxs başını qırxmaq məcburiyyətində qalarsa, bu işin kəffarəsi on iki müdd təamdır və altı miskinə verilməlidir. Yaxud üç gün oruc tutmalı və ya bir qoyun verməlidir.
Məsələ 230. Əgər ehramda olan şəxs saçlarını qayçı və ya maşınla qısaltsa, ehtiyat-vacibə görə, bir qoyun kəffarə verməlidir.
Məsələ 231. Əgər ehramda olan şəxs əlini başına çəksə və onun bir və ya daha çox saçı düşsə, ehtiyat-müstəhəbə görə, bir ovuc buğda, ya un və ya bu kimi ərzaqlar sədəqə versin.
- 11- Sürmə çəkmək
11- Sürmə çəkmək
Məsələ 232. Sürmə çəkmək zinət hesab olunduğu təqdirdə, ehramda olan şəxs sürmə çəkə bilməz. Həmçinin gözün ətrafına xətt çəkmək – belə ki, bunu qadınlar edirlər – olmaz və bu halda qara, yoxsa başqa rənglərdən istifadə olunmasının fərqi yoxdur.
- 12- Dırnaq tutmaq
12- Dırnaq tutmaq
Məsələ 233. Ehramda olan şəxsin əl və ya ayaq dırnaqlarını tutması haramdır. İstər dırnaqlarının hamısını tutsun, istərsə də bəzisini tutsun, fərqi yoxdur və bu iş haramdır. Həmçinin istər dırnağı kökündən tutsun, istər qısaltsın, istərsə də qoparsın, fərqi yoxdur. Bunu hansı vasitə ilə (qayçı, dınaqtutan və ya başqa bir vasitə ilə) etməsinin də fərqi yoxdur.
Məsələ 234. Əgər ehramda olan şəxs dırnağını tutmaq məcburiyyətində qalarsa (məsələn, dırnağın bir hissəsi qopsa və qalan hissəsi insanı incitsə), bunu etməsinin maneəsi yoxdur.
Məsələ 235. Başqa bir şəxsin dırnağını tutmağın maneəsi yoxdur.
Məsələ 236. Dırnağı tutmağın kəffarəsi aşağıdakı qaydadadır:
- Əgər əl və ya ayaq dırnaqlarının birini və ya daha çoxunu tutsa, hər dırnaq üçün bir müdd təam kəffarə verməlidir.
- Əgər əl və ya ayaq dırnaqlarının hamısını qısaltsa, bir qoyun kəffarə verməlidir.
- Əgər əl və ayaq dırnaqlarının hamısını eyni vaxtda qısaltsa, bir qoyun kəffarə verməlidir.
- Əgər əl dırnaqlarını bir vaxtda və ayaq dırnaqlarını başqa bir vaxtda qısaltsa, iki qoyun kəffarə verməlidir.
- 13- Bədəndən qan çıxartmaq və dişi çəkmək
13- Bədəndən qan çıxartmaq və dişi çəkmək
Məsələ 237. Ehtiyat-vacibə görə, ehramda olan şəxs bədənindən qan çıxmasına səbəb olan bir iş görməməlidir.
Məsələ 238. Ehram halında əzələdaxili inyeksiya etməyin maneəsi yoxdur. Amma əgər bədəndən qanın çıxmasına səbəb olarsa, ehtiyat-vacibə görə, ehramda olan şəxs yalnız zərurət halında bunu etsin.
Məsələ 239. Əgər dişi çəkmək qanın çıxmasına səbəb olarsa, ehtiyat-vacibə görə, yalnız zərurət və ehtiyac halında bu iş görülsün.
Məsələ 240. Bədəndən qan çıxartmağın kəffarəsi yoxdur, amma bir qoyun kəffarə vermək müstəhəbdir.
- 14- Fasiqlik
14- Fasiqlik
Məsələ 241. Fasiqlik – burada yalan danışmaq, söyüş söymək və lovğalanmaq mənasını bildirir. Deməli, ehram halında yalan danışmaq və söyüş söyməyin haramlığı daha çoxdur. Amma adi halda haram olmayan lovğalıq xüsusiyyəti ehram halında haramdır.
Məsələ 242. Fasiqliyin kəffarəsi yoxdur və yalnız Allahdan bağışlanma diləmək lazımdır.
- 15- Mübahisə etmək
15- Mübahisə etmək
Məsələ 243. Ehramda olan şəxsin mübahisə edərkən Allaha and içməsi haramdır. Məsələn, mübahisə zamanı “لا والله” (la vəllah) və “بلی والله” (bəla vəllah) ifadələrini söyləməsi haramdır.
Məsələ 244. Ehtiyat-vacibə görə, ehramda olan şəxs mübahisə zamanı “Allah” sözünün başqa dillərə tərcüməsi olan ifadəyə (məsələn, azərbaycan dilində olan “Tanrı” ifadəsinə) and içməkdən çəkinməlidir. Həmçinin ehtiyat-vacibə görə, Allahın başqa adlarına, məsələn, Rəhman, Rəhim, Qadir, Mütəal və s. adlarına da and içməkdən çəkinməlidir.
Məsələ 245. Mütəal Allahdan qeyri müqəddəslərə and içmək ehramın haram əməllərindən deyildir.
Məsələ 246. Əgər ehramda olan şəxs doğru and içsə, birinci və ikinci dəfədə yalnız Allahdan bağışlanma diləməlidir və boynuna kəffarə gəlmir. Amma əgər iki dəfədən çox doğru and içsə, bir qoyun kəffarə verməlidir.
Məsələ 247. Əgər ehramda olan şəxs yalan and içsə, birinci və ikinci dəfədə bir qoyun kəffarə verməlidir. Ehtiyata görə, ikinci dəfədə iki qoyun kəffarə versin. Amma əgər iki dəfədən çox yalan and içsə, hər dəfəsində bir inək kəffarə verməlidir.
- 16- Bədəndə olan həşəratları öldürmək
16- Bədəndə olan həşəratları öldürmək
Məsələ 248. Ehtiyata görə, ehram halında bədəndə olan biti öldürmək olmaz. Başqa həşəratlar, məsələn, birə üçün də hökm eynidir.
- 17- Hərəmin ağaclarını və ya bitkilərini kökündən qoparmaq və kəsmək
17- Hərəmin ağaclarını və ya bitkilərini kökündən qoparmaq və kəsmək
Məsələ 249. Hərəmdə bitən ağacları və bitkiləri kəsmək, sındırmaq və kökündən qoparmaq həm ehramda olan şəxsə, həm də ehramda olmayan şəxsə haramdır.
Məsələ 250. Yol getmək nəticəsində qopan bitkilər və ya heyvanların yemi kimi istifadə edilən bitkilər bu hökmdən müstəsnadır.
Məsələ 251. Hərəmin qurumuş bitkilərini və kollarını qoparmağın kəffarəsi yoxdur, amma bu əmələ görə Allahdan bağışlanma diləmək lazımdır. Lakin əgər bir şəxs kəsilməsi haram olan bir ağacı kəsərsə, ehtiyat-vacibə görə, bir inək kəffarə verməlidir.
- 18- Silah gəzdirmək
18- Silah gəzdirmək
Məsələ 252. Ehramda olan şəxsə silah gəzdirməyə icazə verilmir.
Məsələ 253. Əgər özünün və ya başqalarının canını qorumaqdan ötrü silah gəzdirməyə ehtiyac olarsa, bu halda ehramda olan şəxsə silah gəzdirməyə icazə verilir.
- 19- Səhrada yaşayan çöl heyvanlarını ovlamaq
19- Səhrada yaşayan çöl heyvanlarını ovlamaq
Məsələ 254. Ehram halında səhrada yaşayan heyvanı ovlamaq haramdır. Amma əgər heyvanın zərər yetirmək qorxusu mövcud olarsa, bu halda onu öldürməyə icazə verilir. Quşları və çəyirtkələri ovlamaq da haramdır.
Məsələ 255. Ehramda olan şəxsə ov ətini yemək haramdır, istər heyvanı onun özü ovlamış olsun, istərsə də başqası ovlamış olsun, yaxud istər heyvanı ovlayan şəxs ehramda olsun, istərsə də olmasın.
Məsələ 256. Ehramda olan şəxs üçün dəniz heyvanlarını, məsələn, balığı ovlamağın və yeməyin maneəsi yoxdur.
Məsələ 257. Ehramda olan şəxsin ev heyvanlarını, məsələn, qoyunu və toyuğu kəsməsi və onun ətindən yeməsinin maneəsi yoxdur.
Məsələ 258. Hərəm ərazisində heyvan ovlamağa icazə verilmir, ovlayan şəxs istər ehramda olsun, istərsə də olmasın.
Diqqət: Ov etmək və onun kəffarəsinə aid hökmlər olduqca genişdir. Amma hazırkı dövrdə bu hökmlər qarşıya çıxmadığına görə onları açıqlamırıq.
- 20- Cinsi əlaqə
20- Cinsi əlaqə
Məsələ 259. Ehram halında cinsi əlaqədə olmaq, həmçinin qadından digər cinsi ləzzətlər almaq, məsələn, qadını öpmək, şəhvətlə ona toxunmaq və baxmaq haramdır.
Məsələ 260. Şəhvətlə olmadığı təqdirdə, ər və arvadın bir-birinə baxması, bir-birinin əlinə toxunmasının maneəsi yoxdur.
Məsələ 261. İnsanın məhrəmləri, məsələn, ata və anası, qardaş və bacısı, əmi və dayısı, bibi və xalası və başqaları ehram halında da ona məhrəmdirlər. Günah etmək qorxusu olmadığı təqdirdə, onlara baxmağın maneəsi yoxdur.
Məsələ 262. Həyat yoldaşı ilə cinsi əlaqədə olmağın kəffarəsi bir dəvədir. Bəzi hallarda isə bu əməl həccin pozulmasına səbəb olur. Bu məsələ fiqh kitablarında geniş izah olunubdur.
Məsələ 263. Cinsi əlaqədən qeyri cinsi ləzzətlərin də hər birinin kəffarəsi vardır və fiqh kitablarında geniş izah olunubdur.
- 21- Qadınla izdivac əqdi bağlamaq
21- Qadınla izdivac əqdi bağlamaq
Məsələ 264. Ehramda olan şəxsin bir qadınla izdivac əqdi bağlamasına və ya başqası üçün izdivac əqdi oxumasına, hətta o şəxs ehramda olmasa belə, icazə verilmir. Bu əqd düzgün deyildir.
Məsələ 265. İstər daimi izdivac əqdi olsun, istərsə də müvəqqəti izdivac əqdi olsun, ehramda olan şəxsin izdivac əqdi bağlaması haramdır.
- 22- İstimna
22- İstimna
Məsələ 266. Ehram halında istimna etmək haramdır və onun hökmü cinsi əlaqədə olmağın hökmü ilə eynidir. “İstimna” dedikdə, insanın özü ilə məninin xaric olmasına səbəb olan bir işi görməsi nəzərdə tutulur.
-
-
- Kəffarələrin hökmləri
Kəffarələrin hökmləri
Məsələ 267. Əgər ehramda olan şəxs ehramın haram əməllərindən birini səhvən və ya diqqətsizlik üzündən yerinə yetirsə, ona kəffarə vacib olmur. Amma ov etmək istisna təşkil edir və istənilən halda kəffarəsi vardır.
Məsələ 268. Umrədə ov etməyin kəffarəsi olan heyvan Məkkə şəhərində, həcdə ov etməyin kəffarəsi olan heyvan Minada kəsilməlidir. Ehtiyata görə, digər kəffarələrdə də bu şəkildə əməl edilsin. Amma əgər bir şəxs kəffarə ünvanında olan heyvanı Məkkədə və ya Minada kəsməsə və həcdən qayıtdıqdan sonra onu öz vətənində və ya başqa bir yerdə kəssə, bu, kifayət edir.
Məsələ 269. Əgər ehramda olan bir şəxsə kəffarə vacib olsa, o, həmin heyvanın ətindən yeməməlidir. Amma vacib və ya müstəhəb qurbanlığın ətini, yaxud nəzir qurbanlığının ətini yeməsinin maneəsi yoxdur.
Məsələ 270. Ehramın haram əməllərinin kəffarəsi fəqirlərə verilməlidir.
- Məkkə şəhərinə tərəf hərəkət etmək
Məkkə şəhərinə tərəf hərəkət etmək
Məsələ 271. Miqatda ehram bağladıqdan sonra hacılar umrənin digər əməllərini yerinə yetirmək üçün Məkkə şəhərinə tərəf hərəkət edirlər.
Məsələ 272. Məkkə şəhərinə daxil olmamışdan qabaq hərəmin ərazisi başlanır. Hərəmə, həmçinin Məkkəyə və Məscidul-hərama daxil olarkən riayət edilən bir sıra əməllər və oxunan dualar vardır. Bu dualardan birini burada qeyd edirik və başqa dualar və müstəhəb əməllər ilə maraqlananlar bu mövzuda olan geniş kitablara müraciət etsinlər.
Hərəmin ərazisinə daxil olarkən oxunan dua
Məsələ 273. Hərəmin ərazisinə daxil olarkən aşağıdakı duanı oxumaq müstəhəbdir:
اَللَّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ: "وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجَالًا وَ عَلَیٰ کُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ." اَللَّهُمَّ إِنِّی أَرْجُو أَنْ أَکُونَ مِمَّنْ اَجَابَ دَعْوَتَکَ، وَ قَدْ جِئْتُ مِنْ شُقَّةٍ بَعِیدَةٍ وَ فَجٍّ عَمِیقٍ، سَامِعًا لِنِدَائِکَ، وَ مُسْتَجِیبًا لَکَ، مُطِیعًا لِاَمْرِکَ. وَ کُلُّ ذٰلِکَ بِفَضْلِکَ عَلَیَّ وَ اِحْسَانِکَ اِلَیَّ، فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَیٰ مَا وَفَّقْتَنِی لَهُ، أَبْتَغِی بِذٰلِکَ الزُّلْفَةَ عِنْدَکَ، وَ الْقُرْبَةَ اِلَیْکَ، وَ الْمَنْزِلَةَ لَدَیْکَ، وَ الْمَغْفِرَةَ لِذُنُوبِی، وَ التَّوْبَةَ عَلَیَّ مِنْهَا بِمَنِّکَ. اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَ اٰلِ مُحَمَّدٍ، وَ حَرِّمْ بَدَنِی عَلَی النَّارِ، وَ اٰمِنِّی مِنْ عَذَابِکَ وَ عِقَابِکَ، بِرَحْمَتِکَ یَا اَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
“Əllãhummə innəkə qultə fi͠ kitãbikə və qəvlukəl-həqq: “Və əzzin fin-nə̃si bil-həcci yə`tũkə ricãlən və əlã killi zãmirin yə`ti͠nə min kulli fəccin əmi͠q.”[1] Əllãhummə inni͠ ərcũ ən əkũnə mimmən əcãbə də`vətəkə, və qəd ci`tu min şuqqətin bəi͠dətin və fəccin əmi͠qin. Sãmiən li-nidãikə, və mustəci͠bən ləkə, muti͠ən li-əmrikə. Və kullu zãlikə bi-fəzlikə ələyyə və ihsãnikə iləyyə, fə-ləkəl-həmdu əla mã vəffəqtəni ləhu, əbtəği bi-zãlikə əz-zulfətə indəkə, vəl-qurbətə iləykə, vəl-mənzilətə lədəykə, vəl-məğfirətə li-zunũbi, vət-təvbətə ələyyə minha bi-mənnikə. Əllãhummə səlli əla Muhəmmdin və Ali-Muhəmmədin, və hərrim bədəni ələn-nãr, və ãminni min əzãbikə və iqãbikə, bi-rəhmətikə yã ərhəmər-rãhimi͠n.”
- Məscidul-hərama daxil olmağın müstəhəb əməlləri
Məscidul-hərama daxil olmağın müstəhəb əməlləri
Məsələ 274. Məscidul-hərama daxil olmağın müstəhəb əməlləri aşağıdakılardır:
1- Məscidul-hərama daxil olmaq üçün qüsl etmək;
2- Məscidul-hərama daxil olarkən oxunan xüsusi dualar.
-
-
- ÜÇÜNCÜ FƏSİL: TƏVAF VƏ TƏVAF NAMAZI
- DÖRDÜNCÜ FƏSİL: SƏFA VƏ MƏRVƏ ARASINDA SƏY ETMƏK
- BEŞİNCİ FƏSİL: TƏQSİR
BEŞİNCİ FƏSİL: TƏQSİR
Məsələ 362. Umrənin beşinci vacib əməli təqsirdir.
Məsələ 363. Səyi yerinə yetirdikdən sonra “təqsir etmək” vacibdir. Yəni saçların, saqqalın və ya bığın tükündən bir qədər qısaltmaq, yaxud da əl və ya ayaq dırnaqlarından bir qədər qısaltmaq lazımdır.
Məsələ 364. Umrənin başqa əməlləri kimi, təqsir etmək də ibadətdir və bunun üçün ehramın niyyətində qeyd edildiyi qaydada niyyət etmək lazımdır.
Məsələ 365. Təməttu umrəsinin ehramından xaric olmaq üçün “həlq etmək” (yəni başı qırxdırmaq) kifayət etmir. Təməttu umrəsinin ehramından xaric olmaq üçün hökmən təqsir etmək lazımdır. Əgər bir şəxs təqsir etməmişdən qabaq bilərəkdən və məsələni bildiyi halda başını qırxdırarsa, ehramdan xaric olmaq üçün bu əməlin kifayət etməməsindən əlavə, bir qoyun da kəffarə verməlidir. Amma mufrədə umrə üçün ehram bağlayan şəxs təqsir və həlq arasında seçim edib, onlardan birini yerinə yetirə bilər.
Məsələ 366. Təməttu umrəsinin ehramından xaric olmaq üçün tükü qoparmaq kifayət etmir. Əksinə, deyilən qaydada təqsir etmək lazımdır. Əgər bir şəxs təqsir etmək əvəzinə bilərəkdən və məsələni bildiyi halda öz tükünü qopararsa, ehramdan xaric olmaq üçün bu əməlin kifayət etməməsindən əlavə, tükü qoparmağın kəffarəsini də verməlidir.
Məsələ 367. Əgər bir şəxs məsələni bilmədiyinə görə təqsir etmək əvəzinə öz tükünü qoparsa, daha sonra həcci yerinə yetirsə, onun umrəsi düzgün deyildir. Yerinə yetirdiyi həcc isə “ifrad həcci” olacaqdır. Bu halda əgər onun boynunda vacib həcc var idisə, ehtiyat-vacibə görə, həcc əməllərini yerinə yetirdikdən sonra mufrədə umrə yerinə yetirməli və sonrakı ildə təməttu umrəsi və həccini yenidən yerinə yetirməlidir.
Məsələni bilmədiyinə görə təqsir əvəzinə həlq edən, sonra həcci yerinə yetirən şəxsin hökmü də belədir.
Məsələ 368. Səyi yerinə yetirdikdən sonra dərhal təqsir etmək vacib deyildir.
Məsələ 369. Əgər bir şəxs bilərəkdən və ya məsələni bilmədiyinə görə təqsir etməsə və təqsir etmədən həcc üçün ehram bağlasa, əqvaya görə, onun umrəsi düzgün deyildir və onun həcci “ifrad həcci”nə çevrilir. Ehtiyat-vacibə görə, həcci yerinə yetirdikdən sonra “mufrədə umrə” yerinə yetirməlidir. Əgər onun həcci vacib həcc idisə, sonrakı ildə umrə və həcci yerinə yetirməlidir.
Məsələ 370. Əgər bir şəxs səhvən təqsir etməsə və həcc üçün ehram bağlasa, onun ehramı düzgündür, həmçinin umrəsi və həcci də düzgündür. Ona kəffarə vacib olmur, amma bir qoyun kəffarə verməsi müstəhəbdir. Hətta kəffarəni tərk etməməsi ehtiyata müvafiqdir.
Məsələ 371. Təqsir etdikdən və təməttu umrəsinin ehramından xaric olduqdan sonra ehramda olan şəxsə haram olan bütün işlər, hətta qadın da insana halal olur.
Məsələ 372. Təməttu umrəsində “nisa təvafı” vacib deyildir, baxmayaraq ki, təqsirdən qabaq savab ümidilə nisa təvafını yerinə yetirmək və təvaf namazını qılmaq ehtiyata müvafiqdir. Amma əgər bir şəxs mufrədə umrə niyyətilə ehram bağlayıbsa, təqsir və ya həlq etdikdən sonra qadın o halda ona halal olur ki, nisa təvafını yerinə yetirsin və təvaf namazını qılsın. Bu təvafın və təvaf namazının qaydası bir qədər əvvəldə açıqlanan umrə təvafı və təvaf namazı kimidir.
Məsələ 373. Zahirə əsasən, hər mufrədə umrə və hər həcc üçün ayrıca olaraq bir nisa təvafı yerinə yetirmək lazımdır. Məsələn, əgər bir şəxs iki mufrədə umrə və ya bir həcc və bir mufrədə umrə yerinə yetirirsə, qadının ona halal olması üçün bir nisa təvafının kifayət etməsi uzaq ehtimal olmasa da, amma əməllərin başa çatması üçün hər iki umrə və ya bir həcc və bir umrə üçün ayrıca olaraq bir nisa təvafı yerinə yetirməlidir.
-
- ÜÇÜNCÜ HİSSƏ: HƏCCİN ƏMƏLLƏRİ
- HƏCC VƏ UMRƏ BARƏSİNDƏ SUAL-CAVAB