1. Niyyət

Məsələ 126. Niyyətin qaydası və şərtləri aşağıdakı şəkildədir:

a) Həcc və ya umrənin əməllərini yerinə yetirmək niyyətində olmaq.

Beləliklə, təməttu umrəsi üçün ehram bağlamaq istəyən şəxs ehram bağladığı zaman onu yerinə yetirmək niyyətində olmalıdır.

b) Mütəal Allaha xalisanə itaət etmək niyyətində olmaq.

Çünki umrə və həcc, onların bütün əməlləri və ayinləri ibadətdir və Mütəal Allaha yaxınlaşmaq niyyətilə yerinə yetirilməlidir.

c) Ehram bağlamaq istəyən şəxs ehram bağlayarkən öz niyyətini müəyyən etməlidir, yəni həcc, yoxsa umrə yerinə yetirmək istədiyini müəyyən etməlidir. Həmçinin təməttu həcci, yoxsa ifrad və ya qiran həcci olduğunu, yaxud həcci özü üçün, yoxsa başqasının naibi olaraq yerinə yetirdiyini, yaxud da həccətul-islam, yoxsa nəzir və ya müstəhəb həcc olduğunu müəyyən etməlidir.

Məsələ 127. Niyyətdə umrə və ya həccin əməllərini və ayinlərini təfsilatilə zehndən keçirmək lazım deyildir. Əksinə, ümumi şəkildə zehndən keçirmək kifayət edir. Belə ki, ümumi şəkildə həcc və ya umrənin vacib əməllərini yerinə yetirmək niyyətində olmaq, sonra onları tədricən yerinə yetirmək kifayət edir.

Məsələ 128. Ehram bağlayan şəxsin “muhrim şəxs”ə (ehramda olan insana) haram edilən işləri tərk etmək niyyətində olması vacib deyildir. Əksinə, bu haramlardan bəzilərini yerinə yetirmək niyyətində olmaq ehramın düzgünlüyünə xələl gətirmir. Amma əgər o, umrəni və ya həcci pozan əməlləri, məsələn, bəzi hallarda qadınla cinsi əlaqədə olmaq kimi bir haramı (bu məsələ irəlidə izah olunacaqdır) yerinə yetirmək niyyətində olsa, bu halda niyyət düzgün deyildir. Çünki bu əməlləri yerinə yetirmək həcc əməllərini yerinə yetirmək niyyətilə bir yerə cəm olmur, əksinə, ehram niyyəti ilə ziddiyyət təşkil edir.

Məsələ 129. Əgər bir şəxs məsələni bilmədiyinə görə və ya diqqətsizlik üzündən umrə niyyəti əvəzinə həcc niyyəti etsə, onun ehramı düzgündür. Məsələn, əgər təməttu umrəsinin ehramının niyyətində: “Təməttu həcci üçün ehram bağlayıram, qurbətən iləllah” – desə, amma başqalarının yerinə yetirdikləri əməlləri yerinə yetirmək niyyətində olsa və bu əməllərin həcc əməlləri olduğunu düşünsə, onun ehramı düzgündür.

Məsələ 130. Niyyəti dilə gətirmək və ya zehndən keçirmək şərt deyildir. Əksinə, əməli yerinə yetirmək niyyətində olmaq kifayət edir.

Məsələ 131. Niyyət ehram bağlamaqla birgə olmalıdır. Deməli, əvvəlki niyyət kifayət etmir. Amma əgər əvvəlki niyyət ehram bağlanılan anadək davam edərsə, kifayət edir.

2. “Ləbbeyk” demək

Məsələ 132. Ehramda “təlbiyə”, eynilə namazda “təkbirətul-ehram” kimidir. İnsan təlbiyəni dediyi zaman ehrama daxil olur və təməttu umrəsinin əməllərini yerinə yetirməyə başlayır. Əslində, təlbiyə insanları həccə dəvət edən mehriban Rəbbin dəvətini qəbul etmək deməkdir. Odur ki, təlbiyənin zikrini tam xüzu və xüşu ilə demək tövsiyə olunur.

Məsələ 133. Təlbiyə, əsəhhə əsasən, aşağıdakı cümlələrdən ibarətdir:

لَبَّیْکَ اللَّهُمَّ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْکَ.

[Ləbbəykə Əllãhummə ləbbəykə, ləbbəykə lə̃ şəri͠kə ləkə ləbbəykə.]

Əgər bir şəxs bu cümlələri desə, onun ehramı düzgündür. Amma bu dörd ləbbeykdən sonra aşağıdakı cümlələri demək ehtiyat-müstəhəbə müvafiqdir:

إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَکَ وَ الْمُلْکَ، لَا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْکَ.

[İnnəl-həmdə vən-ni`mətə ləkə vəl-mulkə, lə̃ şəri͠kə ləkə ləbbəykə.]

Əgər bir şəxs daha çox ehtiyata riayət etmək istəsə, qeyd edilən cümlələrdən sonra bunu da desin:

لَبَّیْکَ اللَّهُمَّ لَبَّیْکَ، إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَکَ وَ الْمُلْکَ، لَا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْکَ.

[Ləbbəykə Əllãhummə ləbbəykə. İnnəl-həmdə vən-ni`mətə ləkə vəl-mulkə, lə̃ şəri͠kə ləkə ləbbəykə.]

Mötəbər hədislərdə buyurulan aşağıdakı cümlələri isə demək müstəhəbdir:

لَبَّیْکَ ذَا الْمَعَارِجِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ دَاعِیًا إِلَیٰ دَارِ السَّلَامِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ غَفَّارَ الذُّنُوبِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ أَهْلَ التَّلْبِیَةِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ تُبْدِئُ وَ الْمَعَادُ إِلَیْکَ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ تَسْتَغْنِی وَ یُفْتَقَرُ إِلَیْکَ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ مَرْهُوبًا وَ مَرْغُوبًا إِلَیْکَ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ إِلٰهَ الْحَقِّ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ ذَا النِّعْمَاءِ وَ الْفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَمِیلِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ کَشَّافَ الْکُرَبِ الْعِظَامِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدَیْکَ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ یَا کَرِیمُ لَبَّیْکَ.

[Ləbbəykə zəl-məãrici ləbbəykə. Ləbbəykə dãiyən ilã dãris-səlãmi ləbbəykə. Ləbbəykə ğəffãrəz-zunũbi ləbbəykə. Ləbbəykə əhlət-təlbiyəti ləbbəykə. Ləbbəykə zəl-cəlãli vəl-ikrãmi ləbbəykə. Ləbbəykə tubdiu vəl-məãdu iləykə ləbbəykə. Ləbbəykə təstəğni və yuftəqəru iləykə ləbbəykə. Ləbbəykə mərhubən və mərğubən iləykə ləbbəykə. Ləbbəykə ilãhəl-həqqi ləbbəykə. Ləbbəykə zən-ni`mãi vəl-fəzlil-həsənil-cəmi͠li ləbbəykə. Ləbbəykə kəşşãfəl-kurəbil-izãmi ləbbəykə. Ləbbəykə əbdukə vəbnu-əbdəykə ləbbəykə. Ləbbəykə yã Kəri͠mu ləbbəykə.]

Məsələ 134. Təlbiyəni bir dəfə demək vacibdir, başqa sözlə, bir dəfə demək vacib miqdardır. Amma təlbiyəni bacardığın qədər təkrar etmək müstəhəbdir.

Məsələ 135. Təlbiyənin vacib miqdarını düzgün və səhvsiz tələffüz etmək vacibdir. Əgər bir şəxs təlbiyəni düzgün şəkildə öyrənə bilməsinə rəğmən, yaxud da təlbiyəni demək istədiyi zaman başqa bir şəxsin ona təlqin edə bilməsinə rəğmən təlbiyəni səhv desə, bu təlbiyə kifayət etmir. Amma əgər bir şəxs təlbiyəni öyrənə bilmirsə, hətta vaxtın darlığına görə onu öyrənə bilmirsə, yaxud da başqa bir şəxsin təlqin etməsilə belə təlbiyəni düzgün tələffüz edə bilmirsə, o, təlbiyəni bacardığı şəkildə desin. Bu halda ehtiyat odur ki, təlbiyəni özü deməklə yanaşı, bu iş üçün naib də tutsun.

Məsələ 136. Əgər bir şəxs təlbiyəni bilərəkdən deməsə, miqatda ehram bağlamağı bilərəkdən tərk edən şəxs hökmündədir.

Məsələ 137. Əgər bir şəxs təlbiyəni bilərəkdən düzgün şəkildə deməsə və heç bir üzrü də olmasa, təlbiyəni bilərəkdən tərk edən şəxs hökmündədir.

Məsələ 138. Təməttu umrəsi üçün ehram bağlayan şəxs Məkkə şəhərinin evlərini, hətta şəhərin ətrafında yeni tikilən və hal-hazırda Məkkə şəhərinin ərazisindən sayılan evləri müşahidə etdikdə, təlbiyə deməyi dayandırmalıdır. Həcc üçün ehram bağlayan şəxs isə Ərəfə günü zöhr vaxtından etibarən təlbiyə deməyi dayandırmalıdır.

Məsələ 139. Təməttu həcci, təməttu umrəsi, ifrad həcci və mufrədə umrədə ehram bağlamaq yalnız “ləbbeyk” deməklə gerçəkləşir. Amma qiran həccində ehram bağlamaq həm “ləbbeyk” deməklə, həm də “iş`ar” və “təqlid” ilə gerçəkləşir. “İş`ar” dəvəyə aiddir, amma “təqlid” bütün növ qurbanlıqlara aiddir.

Məsələ 140. “İş`ar” dəvənin hörgüclərini çərtib qana bulaşdırmaqdan ibarətdir, belə ki, həmin dəvənin qurbanlıq olduğu bilinsin. “Təqlid” isə odur ki, həcc yerinə yetirən şəxs tərliyə bənzər ayaqqabını və ya bir ipi heyvanın boynundan asır və bununla həmin heyvanın qurbanlıq olduğunu bildirir.

3. Ehramın iki hissədən ibarət paltarını geyinmək

Məsələ 141. Ehramın iki hissədən ibarət paltarının biri “fitə”dir və beldən bağlanmalıdır. Digəri isə “əba”dır və çiyinlərdən atılmalıdır. Ehram bağlayan şəxsə haram olan bütün paltarlar çıxarıldıqdan sonra bu paltarı geyinmək lazımdır.

Məsələ 142. Ehtiyat-vacibə görə, sözügedən bu paltarı ehram niyyəti etməmişdən və təlbiyəni deməmişdən qabaq geyinmək lazımdır.

Məsələ 143. Fitənin göbəkdən dizlərədək olan hissəni örtməsi vacib deyildir. Əksinə, onun fitə adlanması və normal şəkildə olması kifayət edir.

Məsələ 144. Fitəni boyundan düyünləmək olmaz. Amma fitəni sancaq və ya bu kimi bir vasitə ilə bağlamağın, yaxud onun bir tərəfi ilə digər tərəfini düyünləyərək bağlamağın maneəsi yoxdur, bu şərtlə ki, “fitə” adı qorunub saxlanmalıdır. Həmçinin əbanın bir tərəfi ilə digər tərəfini düyünləyərək bağlamağın, yaxud sancaq və bu kimi bir vasitə ilə bağlamağın, yaxud xırda daş vasitəsilə düyünləyib bağlamağın, yaxud da adi bir şəkildə iplə bağlamağın maneəsi yoxdur, bu şərtlə ki, “əba” adı qorunub saxlanmalıdır.

Məsələ 145. Ehtiyat-vacibə görə, ehram paltarını geyinərkən “Allaha yaxınlaşmaq” niyyəti etmək lazımdır.

Məsələ 146. Ehram paltarı “namaz paltarı”nın şərtlərinə malik olmalıdır. Deməli, ipək parçadan olan, yaxud əti haram olan heyvanın və ya şəri kəsim olmayan heyvanın hissələrindən olan, yaxud da napaklığı namazda güzəşt edilməyən paltar ilə ehram bağlamaq kifayət etmir.

Məsələ 147. Fitə nazik və bədəni göstərən parçadan olmamalıdır. Amma əbanın nazik və bədəni göstərən parçadan olmasının iradı yoxdur, bu şərtlə ki, əba adlanmalıdır.

Məsələ 148. Ehramın iki hissədən ibarət paltarını geyinmək kişilərə vacibdir. Qadınlar isə əyinlərində olan istənilən paltar ilə – istər həmin paltar tikişli olsun, istərsə də tikişli olmasın – ehram bağlaya bilərlər. Amma namaz paltarının şərtlərinə riayət olunmalıdır.

Məsələ 149. Qadının ehram paltarı xalis ipəkdən olmamalıdır.

Məsələ 150. Ehram paltarının pambıq, yun və bu kimi materiallardan toxunan parça olması vacib deyildir. Əgər ehram paltarı dəridən, neylondan və polimerdən olsa və “paltar” adlansa, habelə onu geyinmək adi hesab olunsa, kifayət edir. Həmçinin əgər nimdaş olsa da, “paltar” adlansa və onu geyinmək adi hesab olunsa, onu geyinməyin maneəsi yoxdur.

Məsələ 151. Əgər bir şəxs ehram bağlayarkən bilərəkdən əynində olan tikişli paltarı çıxarmasa, onun ehramının düzgünlüyü iradsız deyildir. Ehtiyat-vacibə görə, tikişli paltarı çıxardıqdan sonra niyyəti və təlbiyəni yenidən yerinə yetirməlidir.

Məsələ 152. Əgər ehramda olan şəxs soyuq hava şəraiti ilə əlaqədar olaraq və ya bu kimi səbəblərə görə tikişli paltar geyinmək məcburiyyətində qalsa, o, köynək kimi adi geyimlərdən istifadə edə bilər. Amma həmin geyimi əyninə geyinməməlidir, əksinə, onun yuxarı tərəfini aşağıya çevirərək və ya astarını üzünə çevirərək üstünə atmalıdır.

Məsələ 153. Ehramda olan şəxs hamamlanmaq, qüsl etmək və ya ehram paltarını başqa bir paltarla dəyişmək məqsədilə ehram paltarını əynindən çıxara bilər.

Məsələ 154. Ehramda olan şəxs soyuqdan qorunmaq və ya bu kimi səbəblərə görə ikidən çox paltar geyinə bilər, yəni çiyinlərinə iki və ya daha çox paltar ata bilər, yaxud belinə bağlaya bilər.

Məsələ 155. Əgər ehram paltarı napak olsa, ehtiyat-vacibə görə, onu paklamaq və ya dəyişmək lazımdır.

Məsələ 156. Dəstəmazlı və ya qüsllü olmaq ehramın düzgün olmasının şərti deyildir. Odur ki, insan cənabətli və ya heyzli halda ehram bağlaya bilər. Əlbəttə, ehram bağlamamışdan qabaq qüsl etmək təkid olunan müstəhəb əməldir. Bu müstəhəb qüsl “ehram qüslü” adlanır. Ehtiyata görə, bu qüsl tərk edilməsin.