تعريف روزه

روزه آن است كه انسان برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از چيزهايی كه روزه را باطل می كند و شرح آنها بعدا گفته می شود، خودداری نمايد.

نیت

١٥٥٠ لازم نیست انسان نیت روزه را از قلب خود بگذراند یا مثلا بگوید فردا را روزه می گیرم بلکه همین قدر که برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد، کافی است و برای آن که یقین کند تمام این مدت را روزه بوده، باید مقداری پیش از اذان صبح و مقداری هم بعد از مغرب از انجام کاری که روزه را باطل می کند خودداری نماید.

١٥٥١ انسان می تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن نیت کند بهتر است که شب اول ماه هم نیت روزه همه ماه را بنماید.

١٥٥٢ از اول شب ماه رمضان تا اذان صبح، هر وقت نیت روزه فردا را بکند اشکال ندارد.

١٥٥٣ وقت نیت روزه مستحبی از اول شب است تا موقعی که به اندازه نیت کردن به مغرب وقت مانده باشد، که اگر تا این وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد و نیت روزه مستحبی کند، روزه او صحیح است.

١٥٥٤ کسی که پیش از اذان صبح بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شود و نیت کند، روزه او صحیح است چه روزه او واجب باشد چه مستحب، و اگر بعد از ظهر بیدار شود، نمی تواند نیت روزه واجب نماید.

١٥٥٥ اگر بخواهد غیر روزه رمضان، روزه دیگری بگیرد باید آن را معین نماید، مثلا نیت کند که روزه قضا یا روزه نذر می گیرم، ولی در ماه رمضان لازم نیست نیت کند که روزه ماه رمضان می گیرم، بلکه اگر نداند ماه رمضان است، یا فراموش نماید و روزه دیگری را نیت کند، روزه ماه رمضان حساب می شود.

١٥٥٦ اگر بداند ماه رمضان است و عمدا نیت روزه غیر رمضان کند، نه روزه رمضان حساب می شود و نه روزه ای که قصد کرده است.

١٥٥٧ اگر مثلاً به نیت روز اول ماه روزه بگیرد، بعد بفهمد دوم یا سوم بوده، روزه او صحیح است.

١٥٥٨ اگر پیش از اذان صبح نیت کند و بیهوش شود و در بین روز به هوش آید، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید و اگر تمام نکرد،قضای آن را بجا آورد.

١٥٥٩ اگر پیش از اذان صبح نیت کند و مست شود و در بین روز بهوش آید، احتیاط واجب آن است که روزه آن روز را تمام کند و قضای آن را هم بجا آورد.

١٥٦٠ اگر پیش از اذان صبح نیت کند و بخوابد و بعد از مغرب بیدار شود، روزه اش صحیح است.

١٥٦١ اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است و پیش از ظهر ملتفت شود،چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید نیت کند و روزه او صحیح است و اگر کاری که روزه را باطل می کند انجام داده باشد، یا بعداز ظهر ملتفت شود که ماه رمضان است، روزه او باطل می باشد ولی باید تا مغرب کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد و بعد از رمضان هم روزه آن روز را قضا نماید.

١٥٦٢ اگر بچه پیش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود، باید روزه بگیرد، واگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نیست.

١٥٦٣ کسی که برای به جا آوردن روزه میتی اجیر شده اگر روزه مستحبی بگیرد اشکال ندارد، ولی کسی که روزه قضا یا روزه واجب دیگری دارد، نمی تواند روزه مستحبی بگیرد. و چنانچه فراموش کند و روزه مستحب بگیرد، در صورتی که پیش از ظهر یادش بیاید، روزه مستحبی او به هم می خورد و می تواند نیت خود را به روزه واجب برگرداند. و اگر بعد از ظهر ملتفت شود، روزه او باطل است، و اگر بعداز مغرب یادش بیاید، روزه اش صحیح است، اگر چه بی اشکال نیست.

١٥٦٤ اگر غیر از روزه ماه رمضان، روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، مثلا نذر کرده باشد که روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه عمدا تا اذان صبح نیت نکند،روزه اش باطل است، و اگر نداند که روزه آن روز بر او واجب است، یا فراموش کند و پیش از ظهر یادش بیاید، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، روزه او صحیح و گرنه باطل می باشد.

١٥٦٥ اگر برای روزه واجب غیر معینی مثل روزه کفاره، عمدا تا نزدیک ظهر نیت نکند، اشکال ندارد. بلکه اگر پیش از نیت تصمیم داشته باشد که روزه نگیرد، یا تردید داشته باشد که بگیرد یا نه، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، و پیش از ظهر نیت کند، روزه او صحیح است.

١٥٦٦ اگر در ماه رمضان پیش از ظهر کافر مسلمان شود و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، نمی تواند روزه بگیرد و قضا هم ندارد.

١٥٦٧ اگر مریض پیش از ظهر ماه رمضان خوب شود و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید نیت روزه کند و آن روز را روزه بگیرد، و چنانچه بعد از ظهر خوب شود، روزه آن روزه بر او واجب نیست.

١٥٦٨ روزی را که انسان شک دارد آخر شعبان است یا اول رمضان واجب نیست روزه بگیرد، و اگر بخواهد روزه بگیرد نمی ‌تواند نیت روزه رمضان کند، ولی اگر نیت روزه قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب می‌ شود.

١٥٦٩ اگر روزی را که شک دارد آخر شعبان است یا اول رمضان، به نیت روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند آن روزه بگیرد، و در بین روز بفهمد که ماه رمضان است باید نیت روزه رمضان کند.

١٥٧٠ اگر در روزه واجب معینی مثل روزه رمضان از نیت روزه گرفتن برگردد، روزه اش باطل است، ولی چنانچه نیت کند که چیزی را که روزه را باطل می کند بجا آورد در صورتی که آن را انجام ندهد، روزه اش باطل نمی شود.

١٥٧١ در روزه مستحب و روزه واجبی که وقت آن معین نیست مثل روزه کفاره، اگر قصد کند کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، یا مردد شود که به جا آورد یا نه،چنانچه به جا نیاورد و پیش از ظهر دوباره نیت روزه کند، روزه او صحیح است.

 

احكام چيزهايی كه روزه را باطل می كند

١٦٥٣ اگر انسان عمدا و از روی اختيار كاری كه روزه را باطل می كند، انجام دهد،روزه او باطل می شود و چنانچه از روی عمد نباشد اشكال ندارد، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصيلی كه در مساله گفته شد تا اذان صبح غسل نكند، روزه او باطل است.

١٦٥٤ اگر روزه دار سهوا يكی از كارهايی كه روزه را باطل می كند انجام دهد و به خيال اين كه روزه اش باطل شده، عمدا دوباره يكی از آنها را بجا آورد، روزه او باطل می شود.

١٦٥٥ اگر چيزی به زور در گلوی روزه دار بريزند، يا سر او را به زور در آب فرو برند، روزه او باطل نمی شود، ولی اگر مجبورش كنند كه روزه خود را باطل كند مثلا به او بگويند اگر غذا نخوری ضرر مالی يا جانی به تو می زنيم و خودش برای جلوگيری از ضرر، چيزی بخورد، روزه او باطل می شود.

١٦٥٦ روزه دار نبايد جايی برود كه می داند چيزی در گلويش می ريزند يا مجبورش می كنند كه خودش روزه خود را باطل كند، اما اگر قصد رفتن كند و نرود يا بعد از رفتن چيزی به خوردش ندهند، روزه او صحيح است، و چنانچه از روی ناچاری كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، روزه او باطل می شود، ولی اگرچيزی در گلويش بريزند، باطل شدن روزه او محل اشكال است.

آنچه برای روزه دار مكروه است

١٦٥٧ چند چيز برای روزه دار مكروه است و از آن جمله است: دوا ريختن به چشم و سرمه كشيدن در صورتی كه مزه يا بوی آن به حلق برسد، انجام دادن هر كاری كه مانند خون گرفتن و حمام رفتن باعث ضعف می شود، انفيه كشيدن اگر نداند كه به حلق می رسد و اگر بداند به حلق می رسد جايز نيست، بو كردن گياههای معطر، نشستن زن در آب، استعمال شياف، تر كردن لباسی كه در بدن است، كشيدن دندان و هر كاری كه به واسطه آن از دهان خون بيايد، مسواك كردن به چوب تر، و نيز مكروه است انسان بدون قصد بيرون آمدن منی زن خود را ببوسد يا كاری كند كه شهوت خود را به حركت آورد، و اگر به قصد بيرون آمدن منی باشد، در صورتی كه منی بيرون آيد، روزه او باطل است.

جاهايی كه قضا و كفاره واجب است

١٦٥٨ اگر در روزه ماه رمضان عمدا قی كند يا در شب جنب شود و به تفصيلی كه در مساله گفته شد سه مرتبه بيدار شود و بخوابد و تا اذان صبح بيدار نشود،فقط بايد قضای آن روز را بگيرد، و چنانچه عمدا اماله كند يا سر زير آب ببرد،بنابر احتياط واجب بايد كفاره هم بدهد، ولی اگر كار ديگری كه روزه را باطل می كند عمدا انجام دهد، در صورتی كه می دانسته آن كار روزه را باطل می كند، قضا و كفاره براو واجب می شود.

١٦٥٩ اگر به واسطه ندانستن مساله كاری انجام دهد كه روزه را باطل می كند، چنانچه می توانسته مساله را ياد بگيرد، بنابر احتياط واجب كفاره بر او ثابت می شود، و اگر نمی توانسته مساله را ياد بگيرد يا اصلا ملتفت مساله نبوده يا يقين داشته كه فلان چيز روزه را باطل نمی كند، كفاره بر او واجب نيست.

كفاره روزه

١٦٦٠ كسی كه كفاره روزه رمضان بر او واجب است، بايد يك بنده آزاد كند يا به دستوری كه در مساله بعد گفته می شود، دو ماه روزه بگيرد يا شصت فقير را سير كند يا به هر كدام، يك مد كه تقريبا ده سير است، طعام يعنی گندم يا جو و مانند اينها بدهد، و چنانچه اينها برايش ممكن نباشد، هر چند مد كه می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد بايد استغفار كند، اگر چه مثلا يك مرتبه بگويد: «استغفرالله»، و احتياط واجب در فرض اخير آن است كه هر وقت بتواند، كفاره را بدهد.

١٦٦١ كسی كه می خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگيرد، بايد سی و يك روز آن را پی در پی بگيرد، و اگر بقيه آن پی در پی نباشد، اشكال ندارد.

١٦٦٢ كسی كه می خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگيرد، نبايد موقعی شروع كند كه در بين سی و يك روز، روزی باشد كه مانند عيد قربان روزه آن حرام است.

١٦٦٣ كسی كه بايد پی در پی روزه بگيرد، اگر در بين آن بدون عذر يك روز روزه نگيرد، يا وقتی شروع كند كه در بين آن به روزی برسد كه روزه آن واجب است،مثلا به روزی برسد كه نذر كرده آن روز را روزه بگيرد، بايد روزه ها را از سر بگيرد.

١٦٦٤ اگر در بين روزهايی كه بايد پی در پی روزه بگيرد، عذری مثل حيض يا نفاس يا سفری كه در رفتن آن مجبور است، برای او پيش آيد، بعد از برطرف شدن عذر واجب نيست روزه ها را از سر بگيرد، بلكه بقيه را بعد از برطرف شدن عذر بجامی آورد.

١٦٦٥ اگر به چيز حرامی روزه خود را باطل كند، چه آن چيز اصلا حرام باشد مثل شراب و زنا، يا به جهتی حرام شده باشد مثل نزديكی كردن با عيال خود در حال حيض، بنا بر احتياط كفاره جمع بر او واجب می شود، يعنی بايد يك بنده آزاد كند و دو ماه روزه بگيرد و شصت فقير را سير كند، يا به هر كدام آنها يك مد كه تقريبا ده سير است گندم يا جو يا نان و مانند اينها بدهد، و چنانچه هر سه برايش ممكن نباشد، هر كدام آنها را كه ممكن است بايد انجام دهد.

١٦٦٦ اگر روزه دار دروغی را به خدا و پيغمبر صلی الله عليه و آله و سلم نسبت دهد، كفاره جمع كه تفصيل آن در مساله پيش گفته شد بنابر احتياط بر او واجب می شود.

١٦٦٧ اگر روزه دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند، يك كفاره براو واجب است، ولی اگر جماع او حرام باشد يك كفاره جمع واجب می شود.

١٦٦٨ اگر روزه دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه غير جماع كار ديگری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، برای همه آنها يك كفاره كافی است.

١٦٦٩ اگر روزه دار جماع حرام كند و بعد با حلال خود جماع نمايد، يك كفاره جمع كافی است.

١٦٧٠ اگر روزه دار كاری كه حلال است و روزه را باطل می كند، انجام دهد،مثلا آب بياشامد، و بعد كار ديگری كه حرام است و روزه را باطل می كند انجام دهد، مثلا غذای حرامی بخورد، يك كفاره كافی است.

١٦٧١ اگر روزه دار آروغ بزند و چيزی در دهانش بيايد، چنانچه عمدا آن را فرو ببرد، روزه اش باطل است و بايد قضای آن را بگيرد و كفاره هم بر او واجب می شود، و اگر خوردن آن چيز حرام باشد، مثلا موقع آروغ زدن خون يا غذايی كه از صورت غذا بودن خارج شده به دهان او بيايد و عمدا آن را فرو برد، بايد قضای آن روزه را بگيرد، و بنابر احتياط كفاره جمع هم بر او واجب می شود.

١٦٧٢ اگر نذر كند كه روز معينی را روزه بگيرد، چنانچه در آن روز عمدا روزه خود را باطل كند، بايد يك بنده آزاد نمايد، يا دو ماه پی در پی روزه بگيرد،يا به شصت فقير طعام دهد.

١٦٧٣ اگر به گفته كسی كه می گويد مغرب شده افطار كند، و بعد بفهمد مغرب نبوده است، قضا و كفاره بر او واجب می شود. ولی اگر خبر دهنده عادل بوده،فقط قضای آن روزه واجب است.

١٦٧٤ كسی كه عمدا روزه خود را باطل كرده، اگر بعد از ظهر مسافرت كند، يا پيش از ظهر برای فرار از كفاره سفر نمايد، كفاره از او ساقط نمی شود، بلكه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پيش آمد كند، بنابر احتياط كفاره بر او واجب است.

١٦٧٥ اگر عمدا روزه خود را باطل كند، و بعد عذری مانند حيض يا نفاس يا مرض برای او پيدا شود، كفاره بر او واجب نيست.

١٦٧٦ اگر يقين كند كه روز اول ماه رمضان است، و عمدا روزه خود را باطل كند،بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده، كفاره بر او واجب نيست.

١٦٧٧ اگر انسان شك كند كه آخر رمضان است يا اول شوال، و عمدا روزه خود را باطل كند، بعد معلوم شود اول شوال بوده، كفاره بر او واجب نيست.

١٦٧٨ اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه دار است جماع كند، چنانچه زن را مجبور كرده باشد، كفاره روزه خودش و روزه زن را بايد بدهد، و اگر زن به جماع راضی بوده، بر هر كدام يك كفاره واجب می شود.

١٦٧٩ اگر زنی شوهر خود را مجبور كند كه جماع نمايد، يا كار ديگری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، واجب نيست كه كفاره روزه شوهر را بدهد.

١٦٨٠ اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه دار است جماع كند،چنانچه به طوری زن را مجبور كرده باشد كه از خود اختياری نداشته باشد، و در بين جماع زن راضی شود، بايد مرد دو كفاره و زن يك كفاره بدهد، و اگر با اراده و اختيار عمل را انجام دهد، اگرچه مجبورش كرده باشد، مرد بايد كفاره خودش و زن را بدهد.

١٦٨١ اگر روزه دار در ماه رمضان با زن روزه دار خود كه خواب است جماع نمايد،يك كفاره بر او واجب می شود، و روزه زن صحيح است و كفاره هم بر او واجب نيست.

١٦٨٢ اگر مرد زن خود را مجبور كند كه غير جماع كار ديگری كه روزه را باطل می كند بجا آورد، كفاره زن را نبايد بدهد، و بر خود زن هم كفاره واجب نيست.

١٦٨٣ كسی كه به واسطه مسافرت يا مرض روزه نمی گيرد، نمی تواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع كند، ولی اگر او را مجبور نمايد، بنابر احتياط بايد كفاره اش را بدهد.

١٦٨٤ انسان نبايد در بجا آوردن كفاره كوتاهی كند، ولی لازم نيست فورا آن را انجام دهد.

١٦٨٥ اگر كفاره بر انسان واجب شود و چند سال آن را بجا نياورد، چيزی بر آن اضافه نمی شود.

١٦٨٦ كسی كه بايد برای كفاره يك روز شصت فقير را طعام بدهد، اگر به شصت فقير دسترسی دارد، نبايد به هر كدام از آنها بيشتر از يك مد كه تقريبا ده سير است طعام بدهد، يا يك فقير را بيشتر از يك مرتبه سير نمايد، ولی چنانچه انسان اطمينان داشته باشد كه فقير طعام را به عيالات خود می دهد يا به آنها می خوراند، می تواند برای هر يك از عيالات فقير اگرچه صغير باشند يك مد به آن فقير بدهد.

١٦٨٧ كسی كه قضای روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، بايد به ده فقير هر كدام يك مد كه تقريبا ده سير است طعام بدهد، و اگر نمی تواند بنابر احتياط واجب بايد سه روز پی در پی روزه بگيرد.

جاهایی که فقط قضای روزه واجب است

١٦٨٨ در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است، و کفاره واجب نیست:اول: آنکه روزه دار در روز ماه رمضان عمدا قی کند.

دوم: آنکه در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصیلی که در مساله گفته شد تا اذان صبح از خواب سوم بیدار نشود.

سوم: عملی که روزه را باطل می کند بجا نیاورد، ولی نیت روزه نکند یار یا کند، یا قصد کند که روزه نباشد.

چهارم: آنکه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند، و با حال جنابت یک روز یا چند روز روزه بگیرد.

پنجم: آنکه در ماه رمضان بدون این که تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده و نیز اگر بعد از تحقیق با این که گمان دارد صبح شده، کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده قضای آن روزه بر او واجب است. ولی اگر بعد از تحقیق گمان یا یقین کند که صبح نشده و چیزی بخورد، و بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست، بلکه اگر بعد از تحقیق شک کند که صبح شده یا نه و کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست.

ششم: آنکه کسی بگوید صبح نشده و انسان به گفته او کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.

هفتم: آنکه کسی بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین نکند، یا خیال کند شوخی می کند و کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.

هشتم: آنکه به گفته کس دیگر که عادل باشد افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است.

نهم: آنکه در هوای صاف به واسطه تاریکی یقین کند که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است. ولی اگر در هوای ابری به گمان این که مغرب شده افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضا لازم نیست.

دهم: آنکه برای خنک شدن، یا بی جهت مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند و بی اختیار فرو رود، ولی اگر فراموش کند که روزه است و آب را فرو دهد، یا برای وضو مضمضه کند و بی اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.

١٦٨٩ اگر غیر آب چیز دیگری را در دهان ببرد و بی اختیار فرو رود، یا آب داخل بینی کند و بی اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.

١٦٩٠ مضمضه زیاد برای روزه دار مکروه است، و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد، بهتر است سه مرتبه آب دهان را بیرون بریزد.

١٦٩١ اگر انسان بداند که به واسطه مضمضه، بی اختیار یا از روی فراموشی آب وارد گلویش می شود، نباید مضمضه کند.

١٦٩٢ اگر در ماه رمضان بعد از تحقیق یقین کند که صبح نشده و کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نیست.

١٦٩٣ اگر انسان شک کند که مغرب شده یا نه، نمی تواند افطار کند، ولی اگر شک کند که صبح شده یا نه، پیش از تحقیق هم می تواند کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد.

احکام روزه قضا

١٦٩٤ اگر دیوانه عاقل شود، واجب نیست روزه های وقتی را که دیوانه بوده قضا نماید.

١٦٩٥ اگر کافر مسلمان شود، واجب نیست روزه های وقتی را که کافر بوده قضا نماید، ولی اگر مسلمانی کافر شود و دوباره مسلمان گردد، روزه های وقتی را که کافر بوده باید قضا نماید.

١٦٩٦ روزه ای که از انسان به واسطه مستی فوت شده باید قضا نماید، اگرچه چیزی را که به واسطه آن مست شده برای معالجه خورده باشد، بلکه اگر نیت روزه کرده و مست شده و در حال مستی روزه را ادامه داده تا از مستی خارج شده باشد، بنا بر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام کند و بعدا قضا نماید.

١٦٩٧ اگر برای عذری چند روز روزه نگیرد و بعد شک کند که چه وقت عذر او برطرف شده، می تواند مقدار کمتر را که احتمال می دهد روزه نگرفته قضا نماید، مثلا کسی که پیش از ماه رمضان مسافرت کرده و نمی داند پنجم رمضان از سفر برگشته یا ششم، می تواند پنج روز روزه بگیرد. و نیز کسی هم که نمی داند چه وقت عذر برایش پیدا شده، می تواند مقدار کمتر را قضا نماید، مثلا اگر در آخرهای ماه رمضان مسافرت کند و بعد از رمضان برگردد و نداند که بیست و پنجم رمضان مسافرت کرده یا بیست و ششم، می تواند مقدار کمتر یعنی پنج روز را قضا کند.

١٦٩٨ اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد، قضای هر کدام را که اول بگیرد مانعی ندارد، ولی اگر وقت قضای رمضان آخر تنگ باشد، مثلا پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به رمضان مانده باشد، باید اول، قضای رمضان آخر را بگیرد.

١٦٩٩ اگر قضای روزه چند رمضان بر او واجب باشد، و در نیت معین نکند روزه ای را که می گیرد قضای کدام رمضان است، قضای سال اول حساب می شود.

١٧٠٠ کسی که قضای روزه رمضان را گرفته، اگر وقت قضای روزه او تنگ نباشد، می تواند پیش از ظهر روزه خود را باطل نماید.

١٧٠١ اگر قضای روزه ماه رمضان شخص دیگری را گرفته باشد، احتیاط واجب آن است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند.

١٧٠٢ اگر به واسطه مرض یا حیض یا نفاس، روزه رمضان را نگیرد و پیش از تمام شدن رمضان بمیرد، لازم نیست روزه هایی را که نگرفته، برای او قضا کنند، اگر چه مستحب است.

١٧٠٣ اگر به واسطه مرضی روزه رمضان را نگیرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بکشد، قضای روزه هایی را که نگرفته بر او واجب نیست، و باید برای هر روز یک مدکه تقریبا ده سیر است طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.ولی اگر به واسطه عذر دیگری، مثلا برای مسافرت روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقی بماند، روزه هایی را که نگرفته، باید قضا کند، و احتیاط مستحب آن است که برای هر روز یک مد طعام هم به فقیر بدهد.

١٧٠٤ اگر به واسطه مرضی روزه رمضان را نگیرد و بعد از رمضان مرض او برطرف شود ولی عذر دیگری پیدا کند که نتواند تا رمضان بعد قضای روزه را بگیرد، باید روزه هایی را که نگرفته، قضا نماید. و نیز اگر در ماه رمضان غیر مرض، عذر دیگری داشته باشد و بعد از رمضان آن عذر برطرف شود و تا رمضان سال بعد به واسطه مرض نتواند روزه بگیرد، روزه هایی را که نگرفته، باید قضا کند.

١٧٠٥ اگر در ماه رمضان به واسطه عذری روزه نگیرد و بعد از رمضان عذر او برطرف شود و تا رمضان آینده عمدا قضای روزه را نگیرد، باید روزه را قضا کند و برای هر روز یک مد گندم یا جو و مانند اینها هم به فقیر بدهد.

١٧٠٦ اگر در قضای روزه کوتاهی کند تا وقت تنگ شود و در تنگی وقت عذری پیدا کند، باید قضا را بگیرد و برای هر روز یک مد گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد، بلکه اگر موقعی که عذر دارد، تصمیم داشته باشد که بعد از برطرف شدن عذر روزه های خود را قضا کند، و پیش از آن که قضا نماید در تنگی وقت عذر پیدا کند، باید قضای آن را بگیرد، و احتیاط واجب آن است که برای هر روز هم یک مد غذا به فقیر بدهد.

١٧٠٧ اگر مرض انسان چند سال طول بکشد، بعد از آن که خوب شد اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت داشته باشد، باید قضای رمضان آخر را بگیرد و برای هر روز از سالهای پیش یک مد که تقریبا ده سیر است، طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.

١٧٠٨ کسی که باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد، می تواند کفاره چند روز را به یک فقی بدهد.

١٧٠٩ اگر قضای روزه رمضان را چند سال تاخیر بیندازد، باید قضا را بگیرد و برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.

١٧١٠ اگر روزه رمضان را عمدا نگیرد، باید قضای آن را به جا آورد و برای هر روز دو ماه روزه بگیرد، یا به شصت فقیر طعام بدهد، یا یک بنده آزاد کند. و چنانچه تا رمضان آینده قضای آن روزه را به جا نیاورد، برای هر روز نیز دادن یک مد طعام لازم است.

١٧١١ اگر روزه رمضان را عمدا نگیرد و در روز کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، مثلا چند مرتبه جماع کند، یک کفاره کافی است.

١٧١٢ بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی که در مساله گفته شد بجا آورد، ولی قضای روزه مادر بر پسر واجب نیست.

١٧١٣ اگر پدر غیر از روزه رمضان، روزه واجب دیگری را مانند روزه نذر نگرفته باشد، باید پسر بزرگتر قضا نماید.

 

احكام روزه مسافر

١٧١٤ مسافری كه بايد نمازهای چهار ركعتی را در سفر دو ركعت بخواند،نبايد روزه بگيرد. و مسافری كه نمازش را تمام می خواند، مثل كسی كه شغلش مسافرت، يا سفر او سفر معصيت است، بايد در سفر روزه بگيرد.

١٧١٥ مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، ولی اگر برای فرار از روزه باشد،مكروه است.

١٧١٦ اگر غير روزه رمضان روزه معين ديگری بر انسان واجب باشد، بنا براحتياط واجب نبايد در آن روز مسافرت كند، و اگر در سفر باشد، بايد قصد كند كه ده روز در جايی بماند و آن روز را روزه بگيرد، ولی اگر نذر كرده باشد روز معينی را روزه بگيرد، می تواند در آن روز مسافرت نمايد.

١٧١٧ اگر نذر كند روزه بگيرد و روز آن را معين نكند، نمی تواند آن را در سفر بجا آورد. ولی چنانچه نذر كند كه روز معينی را در سفر روزه بگيرد، بايدآن را در سفر بجا آورد. و نيز اگر نذر كند روز معينی را چه مسافر باشد يا نباشد،روزه بگيرد، بايد آن روز را اگرچه مسافر باشد روزه بگيرد.

١٧١٨ مسافر می تواند برای خواستن حاجت، سه روز در مدينه طيبه روزه مستحبی بگيرد.

١٧١٩ كسی كه نمی داند روزه مسافر باطل است، اگر در سفر روزه بگيرد و در بين روز مساله را بفهمد، روزه اش باطل می شود، و اگر تا مغرب نفهمد، روزه اش صحيح است.

١٧٢٠ اگر فراموش كند كه مسافر است، يا فراموش كند كه روزه مسافر باطل می باشد و در سفر روزه بگيرد، روزه او باطل است.

١٧٢١ اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نمايد، بايد روزه خود را تمام كند، و اگر پيش از ظهر مسافرت كند، وقتی به حد ترخص برسد، يعنی به جايی برسد كه ديوار شهر را نبيند و صدای اذان آن را نشنود، بايد روزه خود را باطل كند، و اگر پيش از آن روزه را باطل كند، بنابر احتياط كفاره نيز بر او واجب است.

١٧٢٢ اگر مسافر پيش از ظهر به وطنش برسد، يا به جايی برسد كه می خواهد ده روز در آن جا بماند، چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده، بايد آن روز را روزه بگيرد، و اگر انجام داده روزه آن روز بر او واجب نيست.

١٧٢٣ اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد، يا به جايی برسد كه می خواهد ده روز در آن جا بماند، نبايد آن روز را روزه بگيرد.

١٧٢٤ مسافر و كسی كه از روزه گرفتن عذر دارد، مكروه است در روز ماه رمضان جماع نمايد و در خوردن و آشاميدن كاملا خود را سير كند.

كسانی كه روزه بر آنها واجب نيست

١٧٢٥ كسی كه به واسطه پيری نمی تواند روزه بگيرد، يا برای او مشقت دارد،روزه بر او واجب نيست، ولی در صورت دوم بايد برای هر روز يك مد كه تقريبا ده سير است گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد.

١٧٢٦ كسی كه به واسطه پيری روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد، بنابر احتياط واجب بايد قضای روزهايی را كه نگرفته بجا آورد.

١٧٢٧ اگر انسان مرضی دارد كه زياد تشنه می شود و نمی تواند تشنگی را تحمل كند،يا برای او مشقت دارد، روزه بر او واجب نيست. ولی در صورت دوم بايد برای هر روز يك مد گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. و احتياط واجب آن است كه بيشتر از مقداری كه ناچار است آب نياشامد، و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد، بنابر احتياط واجب بايد روزه هايی را كه نگرفته قضا نمايد.

١٧٢٨ زنی كه زاييدن او نزديك است و روزه برای حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست، و بايد برای هر روز يك مد طعام، يعنی گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. و نيز اگر روزه برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست. و بنابر احتياط واجب بايد برای هر روز يك مد طعام به فقير بدهد، ودر هر دو صورت روزه هايی را كه نگرفته بايد قضا نمايد.

١٧٢٩ زنی كه بچه شير می دهد و شير او كم است، چه مادر بچه يا دايه او باشد، يا بی اجرت شير دهد، اگر روزه برای بچه ای كه شير می دهد ضرر دارد، روزه براو واجب نيست و بايد برای هر روز يك مد طعام، يعنی گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. و نيز اگر برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست، و بنابر احتياط واجب بايد برای هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه هايی را كه نگرفته بايد قضا نمايد. ولی اگر كسی پيدا شود كه بی اجرت بچه را شير دهد، يا برای شير دادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از كس ديگر كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، احتياط واجب آن است كه بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.

راه ثابت شدن اول ماه

١٧٣٠ اول ماه به پنج چيز ثابت می شود: اول: آنكه خود انسان ماه را ببيند. دوم: عده ای كه از گفته آنان يقين پيدا می شود بگويند ماه را ديده ايم. و همچنين است هر چيزی كه به واسطه آن يقين پيدا شود. سوم: دو مرد عادل بگويند كه در شب ماه را ديده ايم، ولی اگر صفت ماه را بر خلاف يكديگر بگويند، يا شهادتشان خلاف واقع باشد، مثل اين كه بگويند داخل دايره ماه طرف افق بود، اول ماه ثابت نمی شود. اما اگر در تشخيص بعضی خصوصيات اختلاف داشته باشند، مثل آن كه يكی بگويد ماه بلند بود و ديگری بگويد نبود، به گفته آنان اول ماه ثابت می شود. چهارم: سی روز از اول ماه شعبان بگذرد كه بواسطه آن اول ماه رمضان ثابت می شود، و سی روز از اول رمضان بگذرد كه بواسطه آن اول ماه شوال ثابت می شود. پنجم: حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است.

١٧٣١ اگر حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است، كسی هم كه تقليد او را نمی كند،بايد به حكم او عمل نمايد، ولی كسی كه می داند حاكم شرع اشتباه كرده، نمی تواند به حكم او عمل نمايد.

١٧٣٢ اول ماه با پيشگويی منجمين ثابت نمی شود، ولی اگر انسان از گفته آنان يقين پيدا كند، بايد به آن عمل نمايد.

١٧٣٣ بلند بودن ماه يا دير غروب كردن آن، دليل نمی شود كه شب پيش، شب اول ماه بوده است.

١٧٣٤ اگر اول ماه رمضان برای كسی ثابت نشود و روزه نگيرد، چنانچه دو مرد عادل بگويند كه شب پيش ماه را ديده ايم، بايد روزه آن روز را قضا نمايد.

١٧٣٥ اگر در شهری اول ماه ثابت شود، برای مردم شهر ديگر فايده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزديك باشند، يا انسان بداند كه افق آنها يكی است.

١٧٣٦ اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود، مگر دو شهری كه از يكی به ديگری تلگراف كرده اند نزديك يا هم افق باشند و انسان بداند تلگراف از روی حكم حاكم شرع يا شهادت دو مرد عادل بوده است.

١٧٣٧ روزی را كه انسان نمی داند آخر رمضان است يا اول شوال، بايد روزه بگيرد، ولی اگر پيش از مغرب بفهمد كه اول شوال است، بايد افطار كند.

١٧٣٨ اگر زندانی نتواند به ماه رمضان يقين كند، بايد به گمان عمل نمايد، و اگر آن هم ممكن نباشد، هر ماهی را كه روزه بگيرد صحيح است. و بنابر احتياط واجب بايد بعد از گذشتن يازده ماه از ماهی كه روزه گرفته، دوباره يك ماه روزه بگيرد. ولی اگر بعد گمان پيدا كرد، بايد به آن عمل نمايد.

روزه های حرام و مكروه

١٧٣٩ روزه عيد فطر و قربان حرام است، و نيز روزی را كه انسان نمی داند آخر شعبان است يا اول رمضان، اگر به نيت اول رمضان روزه بگيرد، حرام می باشد.

١٧٤٠ اگر زن به واسطه گرفتن روزه مستحبی حق شوهرش از بين برود، و همچنين اگر شوهر او را از گرفتن روزه مستحبی جلوگيری كند، بنابر احتياط واجب بايد خودداری كند.

١٧٤١ روزه مستحبی اولاد اگر اسباب اذيت پدر و مادر يا جد شود، جايز نيست، بلكه اگر اسباب اذيت آنان نشود، ولی او را از گرفتن روزه مستحبی جلوگيری كنند، احتياط واجب آن است كه روزه نگيرد.

١٧٤٢ اگر پسر بدون اجازه پدر روزه مستحبی بگيرد، و در بين روز پدر او را نهی كند، بايد افطار كند.

١٧٤٣ كسی كه می داند روزه برای او ضرر ندارد، اگرچه دكتر بگويد ضرر دارد،بايد روزه بگيرد. و كسی كه يقين يا گمان دارد كه روزه برايش ضرر دارد، اگرچه دكتر بگويد ضرر ندارد، بايد روزه نگيرد، و اگر روزه بگيرد، صحيح نيست، مگر آن كه به قصد قربت بگيرد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.

١٧٤٤ اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برايش ضرر دارد و از آن احتمال ترس برای او پيدا شود، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، نبايد روزه بگيرد،و اگر روزه بگيرد صحيح نيست، مگر آن كه به قصد قربت گرفته باشد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.

١٧٤٥ كسی كه عقيده اش اين است كه روزه برای او ضرر ندارد، اگر روزه بگيرد و بعد از مغرب بفهمد روزه برای او ضرر داشته، بايد قضای آن را بجا آورد.

١٧٤٦ غير از روزه هايی كه گفته شد، روزه های حرام ديگری هم هست كه در كتابهای مفصل گفته شده است.

١٧٤٧ روزه روز عاشورا و روزی كه انسان شك دارد روز عرفه است يا عيد قربان،مكروه است.

روزه‌های مستحب

١٧٤٨ روزه تمام روزهای سال غير از روزه های حرام و مكروه كه گفته شد مستحب است. و برای بعضی از روزها بيشتر سفارش شده است، كه از آن جمله است: ١- پنجشنبه اول و پنجشنبه آخر هر ماه، و چهارشنبه اولی كه بعد از روز دهم ماه است.و اگر كسی اينها را بجا نياورد مستحب است قضا نمايد، و چنانچه اصلا نتواند روزه بگيرد، مستحب است برای هر روز يك مد طعام يا ٦/١٢ نخود نقره به فقير بدهد. ٢- سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه. ٣- تمام ماه رجب و شعبان و بعضی از اين دو ماه اگر چه يك روز باشد. ٤- روز عيد نوروز، روز بيست و پنجم و بيست و نهم ذی قعده، روز اول تا روز نهم ذی حجه، روز عرفه ولی اگر بواسطه ضعف روزه، نتواند دعاهای روز عرفه را بخواند، روزه آن روز مكروه است، عيد سعيد غدير ١٨ ذی حجه روز اول و سوم محرم،ميلاد مسعود پيغمبر اكرم صلی الله عليه و آله و سلم، ١٧ ربيع الاول روز مبعث حضرت رسول اكرم صلی الله عليه و آله و سلم، ٢٧ رجب و اگر كسی روزه مستحبی بگيرد واجب نيست آن را به آخر برساند، بلكه اگر برادر مؤمنش او را به غذا دعوت كند، مستحب است دعوت او را قبول كند، و در بين روز افطار نمايد.

مواردی كه مستحب است انسان از كارهايی كه روزه را باطل می كند خودداری نمايد

١٧٤٩ برای شش نفر مستحب است در ماه رمضان اگر چه روزه نيستند از كارهای كه روزه را باطل می كند خوداری نمايند: اول: مسافری كه در سفر، كاری كه روزه را باطل می كند انجام داده باشد و پيش از ظهر به وطنش يا به جايی كه می خواهد ده روز بماند، برسد. دوم: مسافری كه بعد از ظهر به وطنش يا به جايی كه می خواهد ده روز در آن جا بماند برسد. سوم: مريضی كه پيش از ظهر خوب شود و كاری كه روزه را باطل می كند انجام داده باشد. چهارم: مريضی كه بعد از ظهر خوب شود. پنجم: زنی كه در بين روز از خون حيض يا نفاس پاك شود. ششم: كافری كه در روز ماه رمضان مسلمان شود.

١٧٥٠ مستحب است روزه دار نماز مغرب و عشا را پيش از افطار كردن بخواند،ولی اگر كسی منتظر اوست يا ميل زيادی به غذا دارد كه نمی تواند با حضور قلب نماز بخواند، بهتر است اول افطار كند. ولی به قدری كه ممكن است نماز را در وقت فضيلت آن بجا آورد.