4. وطن

1. اقسام وطن: 

1. وطن بر دو قسم است:

وطن اصلی: جایی که انسان بخش عمده ای از ابتدای زندگی ( دوران کودکی و نوجوانی) را در آنجا رشد و نمو کرده باشد.

وطن اتخاذی: مکانی که انسان آنجا را به عنوان وطن و محل سکونت قرار داده است در حالی­ که قبلاً وطن او نبوده است؛ خواه از وطن اصلی إعراض کرده باشد یا نه. اگر قصد دارد در جایی حدود ده سال بماند، بعید نیست عرفاً برای صدق وطن اتخاذی کافی باشد.

2. جایی را که انسان برای مدت یکی دو سال برای زندگی انتخاب می‌کند، عرفاً وطن نیست ولی مسافر هم بر او صدق نمی‌کند، بنابراین بدون قصد اقامت ده روز هم نمازش تمام است.

3. صرف تولد در شهری باعث نمی‌شود که آنجا وطن اصلی او شود، بلکه لازم است بخش عمده ای از ابتدای زندگی (دوران کودکی و نوجوانی ) را در آنجا آنجا بوده و رشد و نمو پیدا کرده باشد، مثلاً کسی که در جائی به دنیا آمده و بعد از تولد، در آنجا رشد و نمو نکرده، آنجا وطن اصلی او محسوب نمی‌شود، بلکه وطن اصلی وی جائی است که پس از تولد به آنجا برده شده و بخش عمده ای از ابتدای زندگی را در آنجا رشد و نمو پیدا کرده است.

4. برای این که جایی، وطن اتخاذی محسوب شود سه شرط لازم است:

یک. قصد قطعی زندگی دائم یا زندگی به مدّت طولانی(هر چند به صورت چند ماه در سال) یا زندگی بدون تعیین مدّت در آن جا داشته باشد .

دو. باید قصد توطن در آبادی و شهر خاص و معین داشته باشد، بنابراین نمی‌توان مثلاً یک کشور را وطن قرار داد.

سه. فراهم کردن لوازم وطنیّت مثلاً چنانچه کارهائی را انجام بدهد که عادتاً انسان برای توطن در یک محلی آن کارها را میکند (مثل  تهیه منزل و راه انداختن کسب و کار ) و لو زمانی هم نماند وطن صدق میکند و چنا نچه لوازم توطن را فراهم نکند باید مدتی بماند(مانند یکی دو ماه)تا وطن برای او صدق  کند  .

5. در وطن جدید، تملک خانه و غیر آن شرط نیست.

6. ممکن است انسان دارای دو وطن اصلی باشد، بنابراین عشایری که نقل و انتقال همیشگی یا برای سالیان متمادی از ییلاق به قشلاق و بر عکس دارند تا روزهایی از سال را در یکی و روزهایی را در دیگری بگذرانند و هر دو مکان را برای زندگی دائمی یا سالیان متمادی خود انتخاب کرده باشند، هر یک از آن دو مکان، وطن آنان می باشد و برآنان در آن دو مکان حکم وطن جاری می‌گردد، و اگر فاصله‌ی بین آن دو به مقدار مسافت شرعی باشد، در راه سفر از یکی به دیگری، حکم سایر مسافرین را دارند.

7. داشتن دو یا سه وطن بالفعل اشکال ندارد؛ به این صورت که در هر یک خانه و زندگی دارد و در طول سال چند ماه در آن مکان ها زندگی می کند؛ اما داشتن بیش از سه وطن بالفعل، محل اشکال است.

        3. تبعیت زن و فرزند در وطن و اعراض از آن:

1. صرف زوجیت، موجب تبعیت قهری نمی‌شود و زن می‌تواند در انتخاب وطن و اعراض از آن تابع شوهر خود نباشد، بنابراین صرف این که مکانی وطن شوهر است باعث نمی‌گردد که وطن زن هم باشد و بر زن در آنجا احکام وطن جاری شود

2. صرف ازدواج زن و رفتن وی به خانه‌ی شوهر در شهر دیگر مستلزم اعراض از وطن اصلی‌اش نیست، بنابراین زنی که با مردی از شهری دیگر ازدواج کرده است، هنگامی که این زن به خانه‌ی پدرش می‌رود، تا زمانی که از وطن اصلی خود اعراض نکرده، نمازش در آنجا تمام است.

3. اگر زن در انتخاب وطن و اعراض از آن تابع اراده‌ی همسرش باشد، قصد شوهرش برای او کافی است و شهری که همسرش با او برای زندگی دایم و به قصد توطن به آنجا رفته است، وطن وی هم محسوب می‌شود و همچنین اعراض شوهر او از وطن مشترکشان ، با خروج از آن و رفتن به جای دیگر، اعراض او از وطن هم محسوب می‌گردد.

4. فرزندان اگر در تصمیم‌گیری و زندگی، مستقل نباشند یعنی برحسب طبیعت و ارتکازشان تابع اراده‌ی پدر باشند، در اعراض از وطن سابق و اتخاذ وطن جدید که پدر با آنها برای زندگی به آنجا رفته است تابع وی هستند ، بنابراین کسی که از وطن خود به تبعیت از پدرش به شهر دیگری مهاجرت کند و پدر وی قصد عدم بازگشت به آنجا را برای زندگی داشته باشد آن مکان، دیگر برای او حکم وطن را ندارد بلکه وطن جدید پدر، وطن اوست.

5. فرزندان اگر در تصمیم گیری و زندگی مستقل باشند در احکام وطن تابع پدر و مادر نخواهند بود.

تمرین

1. قواطع سفر کدامند؟

2. وطن اصلی و اتخاذی (دوم) چه فرقی دارند؟

3. شرایط وطن اتخاذی را برشمرید.

4. آیا ممکن است انسان بیش از یک وطن داشته باشد؟ با ذکر مثال توضیح دهید.

5. مراد از اعراض از وطن چیست؟

6. جوانی با زنی از شهری دیگر ازدواج کرده است، هنگامی که این زن به خانه‌ی پدرش می‌رود، نمازش قصر است یا تمام؟