1. از بین رفتن یکی از چیزهایی که باید در حال نماز رعایت شود

اگر در بین نماز، یکی از چیزهایی که باید در حال نماز رعایت شود، از بین برود، مثلاً در حال نماز بفهمد که مکانش غصبی است، نماز باطل است.

2. باطل شدن وضو

  اگر یکی از چیزهایی که وضو یا غسل یا تیمم را باطل می‌کند در اثنای نماز پیش بیاید، مانند آن که در وسط نماز به خواب برود یا بول و امثال آن از او خارج شود، نماز باطل است.

3. روی گرداندن از قبله

  اگر عمداً صورت و بدن خود را با هم یا به تنهایی از قبله بگرداند، به طوری که بتواند طرف راست و چپ خود را به آسانی ببیند، نمازش باطل است، و اگر سهواً هم این کار را بکند بنابر احتیاط واجب نمازش باطل است، ولی اگر اندکی صورت را به دو طرف بگرداند، نماز باطل نمی‌شود.   

4. حرف زدن

  اگر در نماز عمداً حرف بزند، حتی اگر یک کلمه باشد، نماز باطل است.

توجه

• اگر کلمه‌ای را با قصد ذکر بگوید، مانند اینکه بگوید: «الله اکبر» و موقع گفتن آن، صدا را بلند کند تا مطلبی را به دیگری بفهماند، اشکال ندارد ولی چنانچه به قصد اینکه مطلبی را به کسی بفهماند ذکری بگوید؛ اگرچه قصد ذکر هم داشته باشد، نماز باطل می‌شود.

• انسان در حال نماز نباید به دیگری سلام کند ولی اگر کسی به او سلام کرد واجب است جواب او را بدهد و باید به­گونه­ای جواب دهد که کلمة سلام مقدم باشد؛ مانند اینکه بگوید: "سلام علیکم" یا "السلام علیکم" و نباید "علیکم السلام" بگوید.

• اگر شخصی به گروهی سلام کند و بگوید: «اَلسَّلاَمُ عَلَیْکُمْ جَمِیعاً» و یکی از آنها مشغول نماز باشد، چنانچه کس دیگری جواب وی را بدهد نمازگزار نباید اقدام به جواب گفتن کند.

• جواب دادن تحیتی که به صیغه‌ی سلام نیست، در حال نماز جایز نیست، ولی اگر در حال نماز نباشد، اگر کلامی است که عرف آن را تحیت محسوب می‌کند احتیاط واجب جواب گفتن آن است.

• چند نکته در ارتباط با سلام

  جواب سلام کودکان ممیز، اعم از پسر و دختر، مانند جواب سلام زنان و مردان واجب است.

  جواب سلام واجب فوری است و اگر کسی به هر دلیلی به اندازه­ای تأخیر بیاندازد که جواب آن سلام حساب نشود، چنانچه در حال خواندن نماز باشد، نباید جواب سلام را بدهد و در غیر نماز هم جواب دادن واجب نیست و در صورت شک در مقدار تأخیر نیز، حکم همین است و چنانچه تأخیر انداختن جواب سلام عمدی باشد، معصیت کرده است.        

  اگر هنگام سلام کردن به نمازگزار به جای «سَلامٌ عَلَیکُم» از لفظ «سلام» استفاده شود، در صورتی­که عرفاً به آن تحیت و سلام گفته ­شود، جواب دادن واجب است و بنابر احتیاط به همان صورت­هایی که گفته شد، جواب بدهد.

  اگر شخصی در یک زمان چند بار سلام کند، یک جواب کافی است، و اگر چند نفر در یک زمان، سلام دهند یک جواب به صیغه‌یی که شامل همه‌ی آنها گردد (مثل سلام علیکم) و به قصد جواب سلام آنها باشد کفایت می‌کند.

• جواب سلام کودکان ممیز، اعم از پسر و دختر، مانند جواب سلام زنان و مردان واجب است.    

• اگر کسی سلام را بشنود ولی به دلیل غفلت یا هر سبب دیگر، جواب سلام را ندهد به طوری که زمان کمی فاصله شود، چنانچه تأخیر به مقداری باشد که جواب سلام و رد تحیت محسوب نشود، جواب دادن واجب نیست.    

• اگر هنگام سلام دادن به جای «سَلاَمٌ عَلَیْکُمْ» از لفظ «سلام» استفاده شود چنانچه عرفاً بر آن تحیت و سلام صدق نماید، جواب دادن واجب است.    

• اگر شخصی در یک زمان چند بار سلام کند، یک جواب کافی است، و اگر چند نفر در یک زمان، سلام دهند یک جواب به صیغه‌یی که شامل همه‌ی آنها گردد (مثل سلام علیکم) و به قصد جواب سلام آنها باشد کفایت می‌کند.    

5. تکتف

دست به سینه ایستادن در حال نماز (روی هم گذاشتن دستها در جلوی بدن) اگر با این قصد باشد که این عمل جزء نماز است، نماز را باطل می‌کند و احتیاط واجب آن است که بدون این قصد هم آن را انجام ندهد.

6. آمین گفتن بعد از حمد

  گفتن آمین بعد از قرائت سوره‌ی حمد جایز نیست (و نماز را باطل می‌کند) مگر در حال تقیه.

7. خندیدن

خنده با صدا و عمدی (یعنی قهقهه) نماز را باطل می‌کند، اما خندة سهوی یا بدون صدا، نماز را باطل نمی کند.

8. گریه کردن

  گریه با صدا و عمدی برای امور دنیوی نماز را باطل می‌کند ولی اگر از ترس خداوند یا برای امور اخروی گریه کند اشکال ندارد بلکه از بهترین اعمال است.

   
9. به هم خوردن صورت نماز، مانند کف زدن و به هوا پریدن

کاری که صورت نماز را به هم بزند چه عمدی باشد یا سهوی، نماز را باطل می‌کند، مثل کف زدن و به هوا پریدن.

10. خوردن و آشامیدن

خوردن و ‌آشامیدن در حال نماز، نماز را باطل می‌کند چه کم باشد چه زیاد. ولی فرو دادن خرده‌های غذا که در گوشه و کنار دهان باقی مانده یا مکیدن شیرینی قند و شکری که اندکی از آن در دهان هست، موجب بطلان نماز نمی‌شود. همچنین اگر سهواً یا از روی فراموشی چیزی بخورد یا بیاشامد به شرطی که از صورت نمازگزار خارج نشود نماز باطل نمی‌شود.

توجه
هرگاه در اثنای نماز برای فهماندن چیزی به کسی و یا در جواب سؤال او، مختصری دست یا چشم و ابرو را حرکت دهد به گونه‌یی که با استقرار و آرامش و یا هیأت نماز منافات نداشته باشد، نماز باطل نمی‌شود.    

چند نکته در ارتباط با مبطلات نماز

• بستن چشمها در نماز مانع شرعی ندارد (و نماز را باطل نمی‌کند)، گر چه در غیر رکوع  مکروه است.

• مالیدن دستها به صورت بعد از قنوت در حال نماز کراهت دارد، ولی نماز را باطل نمی‌کند.     

• برای مکلف، اظهار حسد و کینه و دشمنی با دیگران جایز نیست، ولی این امور باعث بطلان نماز نمی‌شود.    

تمرین

1. چند چیز نماز را باطل می‌کند؟ نام ببرید.
2. حکم رد تحیتی که به صیغه‌ی سلام نباشد چیست؟
3. آیا جواب سلام کودکان اعم از دختر و پسر واجب است؟
4. اگر شخصی دریک زمان، چند بار سلام کند، آیا یک بار جواب دادن از همه‌ی آنها کفایت می‌کند؟
5. در چه صورتی خنده، موجب بطلان نماز می‌شود؟
6. مالیدن دستها به صورت بعد از قنوت در حال نماز، چه حکمی دارد؟