مناسک حج (امام و رهبرى)
- پيشگفتارپيشگفتار
يکی از جامع‌ترين رساله‌های احکام حج، کتاب «مناسک حجِ» بنيان‌گذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمينی(قدس سره) است که سال‌ها در زمان حيات ايشان و پس از رحلت آن بزرگوار مورد استفاده و مراجعه حج‌گزاران و عالمان و روحانيان محترم کاروان‌ها بوده و هست و نظرات بسياری از مراجع بزرگ تقليد از جمله حضرت آيت الله العظمی خامنه‌ای(دامت برکاته) در حواشی آن درج گرديده و بارها چاپ و منتشر شده است. با توجه به مراجعات مکرّر مقلدان رهبر معظم انقلاب اسلامی، تصميم گرفته شد تا مناسک حضرت امام با حواشی معظم‌له به شک مجزا چاپ و عرضه گردد که در اين رابطه چند نکته را يادآور می‌شويم:
1. مواردی که فتاوای حضرت آيت الله خامنه‌ای(دامت برکاته) با فتاوای حضرت آيت الله العظمی امام خمينی(قدس سره) تفاوت داشته، در پاورقی همان صفحه آورده شده و با شماره‌گذاری مشخص گرديده است.
2. در برخی از مسائل که نظر مبارک رهبر معظم انقلاب اسلامی(دامت برکاته) به دست نيامده، با علامت مربع (□) در ابتدای مسائل مشخص شده است.
3. مواردی که تفاوت فتوايی در پاورقی آورده نشده و علامت مربع نيز در ابتدای مسأله وجود ندارد، فتوای آن دو بزرگوار يکسان است و تفاوت نظری وجود ندارد.
4. حواشی مقام معظم رهبری(دامت برکاته) توسط بخش استفتائات دفتر معظم له از کتاب «مناسک» ايشان که جداگانه چاپ شده و برخی از استفتائات ديگر گرفته شده و مأخذ آنها نيز ذکر شده است که بدين وسيله از همه عزيزانی که در تنظيم و تطبيق و کنترل حواشی نقش داشته‌اند، تشکر و قدردانی می‌شود. - مقدمه
مناسك حج
مطابق با فتاوای
حضرت آية اللّه العظمی امام خمينی (قدّس سّره)
و رهبر معظم انقلاب حضرت آيت الله العظمی خامنه‌ای دام ظله الوارفمقدمه
بدان كه بر هر مكلف كه جامع شرايط باشد، وجوبِ حج به دليل قرآن و احاديث وارده از نبی اكرم(صلی‌الله عليه وآله وسلّم) و ائمه معصومين(عليهم‌السلام) ثابت است. حج يكی از اركان دين است و از ضروريات آن به شمار می رود. ترك حج، با اقرار به وجوب، يكی از گناهان كبيره و با انكار، موجب كفر است.1 خداوند متعال در قرآن مجيد فرمود: {وَللّهِ ِ عَلَی النّاسِ حِجّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ اِلَيْهِ سَبيلاً وَ مَنْ كَفَرَ فَاِنّ اللّهَ غَنِیّ عَنِ الْعالَمينَ }.
شيخ كلينی؛ به طريق معتبر از حضرت صادق(عليه‌السلام) روايت نموده كه: هر كس از دنيا برود و حَجّة الاسلام به جا نياورد، بدون اينكه او را حاجتی ضروری باشد يا آن‌كه به جهت بيمار شدن از آن باز ماند يا آن‌كه پادشاهی از رفتن آن جلوگيری نمايد، چنين كسی در حال مردن، به يهوديت يا نصرانيت از دنيا خواهد رفت.
اين آيه و اين روايت، در اهميت حج و وجوب آن كافی است و روايات بسياری در اين دو قسمت وارد شده كه اين مختصر، گنجايش ذكر آنها را ندارد و چون كه مستحبات حج بيش از آن است كه در اين رساله بيان شود، لذا به بيان مقداری از آنها اكتفا كرده و بقيه را به كتب مفصله وا می‌گذاريم كه به‌جا آوردن آنها به اميد ثواب اشكالی ندارد.
و نظر به اين كه اين مناسك برای فارسی زبانان می باشد و تكليف آنها عمره و حج تمتّع است، اكتفا به بيان احكام آنها شد و قبل از شروع در مناسك، كه مشتمل است بر دو باب و چند فصل و مسائلی چند، بعض مسائل و شرايط وجوب حَجّة الاسلام و بعض مسائل نيابت و وصيت به حج و چند مسأله ديگر بيان می شود:
[1] م ـ حَجّة الاسلام كه حج واجب بر شخص مستطيع است، بيش از يك مرتبه در تمام عمر واجب نيست.
[2] م ـ وجوب حج، بر شخص مستطيع فوری است؛ يعنی واجب است در سال اول استطاعت به جا آورد و تأخير آن جايز نيست2 و در صورت تأخير، واجب است در سال بعد انجام دهد و همچنين....
[3] م ـ اگر درك حج، بعد از حصول استطاعت، متوقف بر مقدماتی مثل سفر و تهيه اسباب آن باشد، تحصيل آن واجب است؛ به طوری كه در همان سال به حج برسد و در صورتی كه شخص كوتاهی كند و به حج در آن سال نرسد، حج بر او مستقر می شود كه بايد در هر صورت بعداً به حج برود، هرچند استطاعت از بين برود.1. اگر انکار هر يک از ضروريات دين به انکار رسالت يا تکذيب پيامبر اکرم (صلی الله عليه وآله) يا وارد کردن نقصی به شريعت منجر شود، باعث کفر و ارتداد است (اجوبة الاستفتائات، س336)
2. و به تأخير انداختن آن بدون عذر جايز نيست و اگر به تأخير اندازد معصيت کرده است و حج بر ذمه او باقی است. (مناسک حج، م24) - شرايط وجوب حَجّةالاسلام
- نيابت در حج
- حج استحبابىحج استحبابی[165] م ـ مستحب است كسی كه شرايط وجوب حج را ندارد؛ از بلوغ و استطاعت و غير آنها، در صورت امكان حج به جا آورد و همچنين بر كسی كه حج واجبش را انجام داده است مستحب است دو مرتبه به حج برود و مستحب است تكرار حج در هر سال. بلكه مكروه است پنج سال متوالی آن را ترك كند و مستحب است در وقت خارج شدن از مكّه نيّت برگشتن نمايد و مكروه است قصد برنگشتن داشته باشد.
[166] م ـ مستحب است از طرف خويشاوندان يا غير آن ها حج به جا آورد تبرّعا؛ چه زنده باشند يا مرده و همچنين از طرف معصومين و نيز طواف از طرف آن ها و غير آن ها مستحب است به شرط آن‌كه در مكّه نباشند يا معذور باشند.
[167] م ـ كسی كه زاد و راحله ندارد مستحب است قرض كند و به حج برود، در صورتی كه می تواند قرض را ادا كند.68
[168] م ـ با مال حرام جايز نيست به حج برود و اگر مال او مشتبه است و علم به حرمت آن ندارد، می تواند آن را صرف كند.
[169] م ـ بعد از فارغ شدن از حج استحبابی می تواند ثواب آن را به ديگری هديه كند، همچنانكه در وقت شروع می تواند آن را نيت كند.
[170] م ـ كسی كه مال ندارد تا با آن حج به جا آورد مستحب است ولو با اجاره دادن خودش و نيابت از ديگری به حج برود.
68. کسی که هزينه ی رفتن به حج را در اختيار ندارد، اما میتواند قرض بگيرد و سپس به سادگی قرض خود را ادا کند، واجب نيست که خود را با قرض گرفتن مستطيع کند، اما اگر بگيرد، حج بر او واجب می‌شود. (مناسک حج، م14) - اقسام عمرهاقسام عمره[171] م ـ عمره هم مانند حج دو قسم است: «واجب» و «مستحب» و بر كسی كه شرايط استطاعت را داشته باشد يك مرتبه در عمر واجب می شود و وجوب آن مانند حج فوری است و در وجوب آن استطاعت حج معتبر نيست بلكه اگر برای عمره مستطيع باشد واجب می شود، هرچند برای حج مستطيع نباشد همچنانكه عكس اين هم همينطور است كه اگر شخص برای حج استطاعت داشته باشد و برای عمره مستطيع نباشد بايد حج به جا آورد ليكن بايد معلوم باشد كه برای كسانی كه از مكّه دور هستند؛ مثل ايرانيان كه وظيفه آن ها حج تمتّع است، هيچگاه استطاعت حج از استطاعت عمره و استطاعت عمره از استطاعت حج جدا نيست؛ چون حج تمتّع مركب از هر دو عمل است، به خلاف كسانی كه در مكّه يا قريب به آن هستند كه وظيفه آنها حج و عمره مفرده است كه نسبت به آن ها استطاعت برای يكی از دو عمل تصور می شود.
[172] م ـ واجب است بر كسی كه می خواهد داخل مكّه شود با احرام وارد شود و برای احرام بايد نيت عمره يا حج داشته باشد و اگر وقت حج نيست و می خواهد وارد مكّه شود واجب است عمره مفرده انجام دهد و از اين حكم كسانی كه مقتضای شغلشان اين است كه زياد وارد مكّه می شوند و از آن خارج می شوند استثنا شده است.69
[173] م ـ تكرار عمره مانند تكرار حج مستحب است و در مقدار فاصله بين دو عمره اختلاف فرموده اند و احوط آن است كه در كمتر از يك ماه، به قصد رجا به جا آورده شود.7069. همچنين كسانی كه پس از اعمال حج يا عمره از مکه خارج شده‌اند و می‌خواهند در همان ماهِ انجام حج يا عمره، دوباره وارد مکه شوند، احرام و عمره مجدّد واجب نيست. (مناسک حج، م10)
70. تكرار عمره مانند تكرار حج مستحب است، و بين دو عمره وجود فاصله‌ی معيّن شرط نيست. ولی بنابر احتياط در هر ماه فقط يك عمره برای خود میتواند به جا آورد. و اگر دو عمره برای افراد ديگر انجام دهد يا يك عمره برای خود و يك عمره هم برای ديگری به جا آورد، احتياط مذكور لازم نيست. بنابراين اگر عمره دوم را به نيابت از ديگری انجام دهد، جايز است نايب در برابر آن اجرت بگيرد و از عمره‌ی مفرده‌ی منوب‌عنه هرچند واجب باشد، كفايت می‌‌كند. (مناسک حج، م11) - اقسام حج
- صورت حج افراد و عمره مفردهصورت حج افراد و عمره مفرده[174] م ـ صورت حج افراد، كه گاهی مورد ابتلای متمتّع می شود، از اين قرار است كه: زن حائض يا كسی كه به واسطه ضيق وقت نمی تواند عمره تمتّع را به جا آورد، بايد قصد كند حج اِفراد را، و به همان احرامِ عمره تمتّع، كه عدول به اِفراد كرده، برود به عرفات و مثل ساير حجّاج وقوف كند، بعد از آن برود به مشعر و وقوف كند، بعد برود به مِنی و اعمال مِنی را به جا آورد مگر هدی را كه واجب نيست بر او. بعد برود به مكّه و طواف زيارت و نماز و سعی و طواف نساء و نماز آن را به جا آورد. پس در اين وقت از احرام خارج می شود، بعد از آن برگردد به مِنی برای بيتوته و اعمال ايّام تشريق؛ به همان نحو كه ساير حجّاج به جا می آورند. پس صورت حج اِفراد عين صورت حج تمتّع است با يك فرق كه در حج تمتّع هدی بايد ذبح كند و در حج اِفراد واجب نيست ولی استحباب دارد.
[175] م ـ صورت عمره مفرده ـ كه بايد كسی كه حج تمتّع او بدل به حجّ اِفراد شد، بعد از حج به جا آوردـ آن است كه خارج شود به ادنی الحِلّ و افضل آن است كه از «جِعرانه» يا «حُديبيه» يا «تنعيم» كه از همه نزديك‌تر به مكّه است، محرم شود و بيايد به مكّه و طواف كند و نماز آن را بخواند و سعی بين صفا و مروه بكند و تقصير كند يا سر بتراشد و طواف نساء به جا آورد و نماز طواف بخواند.
[176] م ـ «عمره مفرده» با «عمره تمتّع» كه تفصيلاً خواهد آمد، در صورت فرق ندارد، مگر در سه چيز:71
اول ـ آن‌كه در عمره تمتّع بايد تقصير كند؛ يعنی از مو يا ناخن خود بايد بگيرد و سر تراشيدن جايز نيست و در عمره مفرده مخير است بين سر تراشيدن و تقصير.
دوم ـ آن‌كه در عمره تمتّع طواف نساء ندارد و در عمره مفرده دارد.72
سوم ـ آن‌كه ميقات عمره تمتّع يكی از مواقيت پنج‌گانه است كه ذكر آن می آيد.
و ميقات عمره مفرده ادنی الحِلّ است73 و جايز است از يكی از مواقيت پنج‌گانه محرم شود.
[177] م ـ كيفيت افعال حجّ اِفراد؛ از احرام و وقوفين و اعمال مِنی و اعمال مكّه، عين كيفيّت حجّ تمتّع است و در احكام، مشترك هستند و كيفيت افعال عمره تمتّع؛ از احرام و طواف و ساير اعمال، عين كيفيتِ عمره مفرده است.
[178] م ـ عمره تمتّع را اگر كسی به جا بياورد، كافی است از عمره مفرده.
[179] م ـ كسی كه وظيفه اش حج تمتّع است؛ مثل اشخاصی كه از مكّه شانزده فرسنگ شرعی دور باشند، اگر استطاعت برای عمره داشته باشند و برای حج نداشته باشند، عمره مفرده بر آنها واجب نيست مثل اشخاصی كه به نيابت حج می كنند، گرچه احتياط آن است كه به جا آورد.
[180] م ـ كسی كه محرم شد به احرام عمره مفرده، حرام می شود بر او جميع چيزهايی كه در احرام تمتّع گفته شد و بعد از آن‌كه تقصير كرد يا سر تراشيد، همه چيز بر او حلال می شود مگر زن ها و بعد از آن‌كه طواف نساء را با نمازش به جا آورد، زن هم بر او حلال می شود.
[181] م ـ طواف نساء را در عمره مفرده، بايد بعد از تقصير يا سر تراشی به جا آورد.
[182] م ـ كسی كه به احرام عمره مفرده وارد مكّه شد، اگر احرامش در ماه های حج بوده، جايز است كه آن را عمره تمتّع قرار دهد و دنبال آن، حج تمتّع به جا آورد و در اين صورت هَدی بر او واجب می شود.71. در مناسک معظّم له اين فرق نيز وجود دارد: عمره تمتّع بايد در يكی از ماه‌های حج يعنی شوّال يا ذی قعده يا ذی‌‌حجّه به جا آورده شود، در حالی كه انجام عمره مفرده در همه ايام سال صحيح است. (مناسک حج، م16)
72. در عمره تمتّع طواف نساء و نماز طواف نساء واجب نيست، هر چند احتياط آن است كه آن دو را قبل از تقصير به قصد رجا به جا آورد. ولی در عمره‌ی مفرده طواف نساء و نماز آن واجب است. (مناسک حج، م16)
73. ميقات عمره مفرده برای کسی که داخل شهر مکّه مکرّمه است أدنی الحِلّ (نزديک‌ترين نقطه‌ی خارج از حرم) است، و افضل حديبيه يا جعرانه يا تنعيم می‌باشد، هرچند احرام بستن از يکی از مواقيت پنج‌گانه نيز جايز است، و اما کسی که خارج مکه است و می‌خواهد عمره مفرده به جا آورد بايد برای آن از يکی از مواقيت پنج‌گانه محرم شود. (مناسک حج، م16) - صورت حج تمتّع اجمالاًصورت حج تمتّع اجمالاًبدان كه حج تمتّع مركب است از دو عمل: يكی «عمره تمتّع»، و ديگری «حجّ تمتّع» و عمره تمتّع مقدم است بر حج.
و عمره تمتّع مركب است از پنج جزء:
اول ـ احرام.
دوم ـ طواف كعبه.
سوم ـ نماز طواف.
چهارم ـ سعی بين كوه صفا و مروه.
پنجم ـ تقصير؛ يعنی گرفتن قدری از مو يا ناخن.
و چون محرم از اين اعمال فارغ شد، آنچه بر او به واسطه احرام بستن حرام شده بود حلال می شود.
و حج تمتّع مركب است از سيزده عمل:
اول ـ احرام بستن در مكّه.
دوم ـ وقوف به عرفات.
سوم ـ وقوف به مشعرالحرام.
چهارم ـ انداختن سنگ‌ريزه به جمره عقبه در منی .
پنجم ـ قربانی در منی .
ششم ـ تراشيدن سر يا تقصير كردن در منی .
هفتم ـ طواف زيارت در مكّه.
هشتم ـ دو ركعت نماز طواف.
نهم ـ سعی بين صفا و مروه.
دهم ـ طواف نساء.
يازدهم ـ دو ركعت نماز طواف نساء.
دوازدهم ـ ماندن به منی ، شب يازدهم و شب دوازدهم، و شب سيزدهم برای بعضی از اشخاص.
سيزدهم ـ در روز يازدهم و دوازدهم رَمْی جمرات، و اشخاصی كه شب سيزدهم در منی ماندند، روز سيزدهم بايد رَمْی جمرات كنند.
آنچه ذكر شد صورت اجمالی اين دو عمل است و تفصيل آن ها بعد ذكر می شود.
[183] م ـ لازم نيست مكلف اين اعمال را قبل از ورود به عمره و حج بداند ولو اجمالاً، و كافی است كه نيت كند عمره تمتّع را؛ يعنی عبادتی را كه خداوند بر او واجب كرده و همين طور حج تمتّع را به نحوی كه واجب است بر او و كيفيت و تفصيل هر يك را از رساله در وقت عمل ياد بگيرد و عمل كند، ولی ياد گرفتن اجمالی آن بهتر و موافق احتياط است. - استفتائات اقسام عمره و حجاستفتائات اقسام عمره و حج[184] س ـ شخصی در اثنای عمره مفرده، در شَوط پنجم سعی، مريض شده و نتوانسته است عمره را تمام كند، او را به ايران برده اند و بعد از بهبودی هم نتوانسته به مكّه بيايد، فعلاً وظيفه او چيست؟ توضيح آن‌كه كسی نايب شده كه وظيفه او را انجام دهد و عملی را كه وظيفه او است و او را از احرام خارج می كند به جا آورد.ج ـ با فرض اين كه خود شخص نمی تواند مراجعت كند، نايب برای خروج منوب‌عنه از احرام، سعی را تمام كند و آن را اعاده نمايد و به منوب‌عنه خبر دهد كه تقصير نمايد و بعد از تقصير برای طواف نساء نايب بگيرد و توضيح آن‌كه مسأله از موارد حصر نيست، چون شخص مريض فعلاً خوب شده و اين كه نمی تواند به مكّه بيايد از جهت مرض نيست.
[185] س ـ كسی عمره مفرده به جا آورده و بدون انجام طواف نساء به مدينه آمده است، فعلاً می خواهد برای عمره تمتّع مُحرم شود، آيا جايز است بدون انجام طواف نساء مُحرم شود و بعد از انجام عمره تمتّع، طواف نساء را به جا آورد؟
ج ـ مانع ندارد.
[186] س ـ اگر فاصله بين دو عمره كمتر از يك ماه باشد، فرموده ايد بايد عمره دوم را به قصد رجا به جا آورد، آيا فرقی هست بين دو عمره مفرده از خودِ شخص و بين دو عمره مفرده ای كه هر دو يا يكی از آن ها به نيابت از ديگران باشد يا نه؟
ج ـ فرق نمی كند.74
[187] س ـ اين كه حضرت‌عالی فرموده ايد: اگر فاصله ميان دو عمره كمتر از يك ماه باشد، عمره دوم رجائاً قصد شود، مقصود يك ماه است يا سی روز كامل؟
ج ـ ميزان يك ماه است،75 و اگر در بين ماه عمره به جا آورده، احتياط مذكور را تا سی روز مراعات كنند.
[188] س ـ اگر بين دو عمره كمتر از يك ماه فاصله باشد بايد عمره دوم را به قصد رجا انجام دهد، چنانچه عمره دوم نيابت باشد نايب می تواند برای آن اجرت بگيرد يا خير، و چنانچه بر منوب‌عنه انجام عمره مفرده واجب باشد كفايت می كند يا خير؟
ج ـ لازم است احتياط مراعات شود76 و چنانچه با تذكر به اجير كننده اجرت بگيرد اشكال ندارد.
[189] س ـ اگر زنی به نيت عمره مفرده مُحرم و بعد از آن عادت شود و در همه روزهايی كه می تواند در مكّه باشد حيض است، برای عمره مفرده بايد چه كند؟ و اگر آن‌جا اعمالی انجام نداده و فعلاً به ايران آمده، چه وظيفه ای دارد؟
ج ـ در فرض سؤال بايد برای طواف و نماز نايب بگيرد و بقيه اعمال عمره را خودش به جا آورد و چنانچه به ايران آمده، اقدام كند و برگردد و اگر نمی تواند، برای اعمال عمره نايب بگيرد ولی بايد خودش تقصير كند و ترتيب بين آن و ساير اعمال مراعات شود و تا اعمال را به جا نياورد، آنچه به وسيله احرام بر او حرام شده، بر او حلال نمی شود.
[190] س ـ آيا طواف در عمره مفرده استحبابی، حكمِ طواف واجب را دارد كه بايد نماز آن خلف مقام باشد يا حكم طواف استحبابی را دارد و در هر جای مسجدالحرام می توان نماز آن را خواند؟
ج ـ حكم طواف واجب را دارد و بايد نماز آن، خلف مقام باشد.
[191] س ـ انجام عمره مفرده در ماه های حج، پيش از عمره تمتّع جايز است يا خير؟ و در اين مسأله فرقی بين صَرُوره و غير صروره هست يا نه؟
ج ـ مانع ندارد و فرق نمی كند.
[192] س ـ تأخير عمره مفرده در حج اِفراد، تا چه وقتی بلا عذر جايز است؟
ج ـ بايد مبادرت نمايد عرفاً علی الأحوط و تأخير نشود.
[193] س ـ زنی كه احتمال می دهد خون حيض ببيند و نتواند داخل مسجدالحرام شود، آيا می تواند برای عمره مفرده مستحبی مُحرم شود و اگر خون ديد برای طواف و نماز نايب بگيرد وهمچنين مريض اگر احتمال می دهد نتواند اعمال عمره مفرده را انجام دهد؟
ج ـ اشكال ندارد و چنانچه وظيفه او نايب گرفتن شد عمل به وظيفه نمايد.
[194] س ـ همچنانكه عمره مفرده را قبل از عمره تمتّع ولو با كمتر از فاصله شدن يك ماه تجويز فرموده ايد، آيا بعد از عمره تمتّع هم با كمتر از يك ماه فاصله تجويز می فرماييد يا بايد رجائاً انجام شود؟
ج ـ به قصد رجا انجام شود.77
□ [195] س ـ كسی كه وظيفه او عمره تمتّع است و ندانسته به نيت عمره مفرده مُحرم شده است تكليف او چيست؟
ج ـ اگر قصد عمره مفرده كرده، بايد عمره مفرده انجام دهد و بعد عمره تمتّع را به جا آورد و چنانچه اشتباه در تطبيق بوده، تمتّع واقع می شود و صحيح است.
□ [196] س ـ اگر تقصير را در عمره مفرده جهلاً يا نسياناً به جا نياورد و طواف نساء را نيز ترك كرده و بعد رفته است به مسجد شجره و برای عمره تمتّع مُحرم شده و عمره تمتّع را به جا آورده و بعد متوجه نقص كار خود شده است، تكليف اين شخص با داشتن فرصت برای اعاده عمره تمتّع و نداشتن فرصت چيست؟
ج ـ در فرض مرقوم چنانچه عمره مفرده را در اَشْهُر حج به جا آورده و می خواهد حج مستحبی به جا آورد، می تواند عدول به عمره تمتّع كند؛ چه وقت برای اعاده عمره تمتّع داشته باشد يا نه.
ولی اگر حج واجب باشد كفايت نمی كند علی الأحوط و بايد پس از تقصير صحيح به ميقات برود و برای عمره تمتّع مجدداً محرم شود.
□ [197] س ـ كسی كه حجش بدل به اِفراد شده و بايد بعد از حج، عمره مفرده به جا آورد، اگر سال بعد كه به حج می رود بعد از اعمال حج، عمره مفرده را به جا آورد كافی و مُجزی است يا نه؟
ج ـ احوط آن است كه تا عمره مفرده را انجام نداده، برای عمره و حج ديگر مُحرم نشود هرچند اگر خلاف كرد، ضرر به صحت عمره و حج او نمی زند.
[198] س ـ كسانی كه از هند و پاكستان به عربستان می آيند و در مكّه معظّمه مقيم می شوند، آيا حجّشان تمتّع است يا وظيفه ديگری دارند؟
ج ـ چنانچه به قصد مجاورت در مكّه بمانند و بعد از دو سال مستطيع شوند حكم اهل مكّه را پيدا می كنند، و در غير اين صورت، صور مختلفه ای است كه در تحريرالوسيله ذكر شده است.
[199] س ـ كيفيت حج قِران را بيان فرماييد، و آيا اين حج بر كدام اشخاص واجب می شود؟
ج ـ حج قِران واجب تعيينی نيست و چون مورد ابتلا نيست، می توانيد به كتب مفصله مراجعه نماييد.78
74. به حاشيه مسأله 173 مراجعه شود.
75. اولاً ميزان، تبدّل ماه قمری است و ثانياً به حاشيه مسأله 173 مراجعه شود.
76. نظر معظّم له ذيل مسأله 173 گذشت.
77. قصد رجا لازم نيست. (مناسک حج، م11)
78. حج قِران مانند حج اِفراد است با اين تفاوت که در حج قِران بايد در حال احرام قربانی همراه محرم باشد بنا بر اين در اين صورت قربانی بر او واجب است. همچنين در حج قِران احرام هم با لبيک گفتن محقق می‌شود و هم با اِشعار يا تقليد ولی در حج اِفراد فقط با لبيک گفتن محقق می‌شود. (مناسک حج، م17)
-
- باب اول: اعمال عمره تمتع
- باب دوم: اعمال حج تمتع
کاربر گرامی؛ لطفا قبل از تکمیل فرم، موارد زیر را مطالعه کنید:
- جهت مکاتبه با دفتر، از قسمت ارسال نامه استفاده نمایید.
- به منظور استفتاء یا ارسال سوال شرعی، از قسمت ارسال سوال شرعی استفاده نمایید.
- جهت ارایه انتقاد و پیشنهاد به سایت دفتر، از قسمت ارتباط با پایگاه استفاده نمایید.
- از فرم زیر فقط برای ارایه نظرات در مورد محتوای همین صفحه استفاده نمایید.
- مسوولیت ارسال اشتباه بر عهده ارسال کننده آن است.