شرایط وجوب و صحت روزه

1. امام خمینی(ره): کسی که یقین یا گمان دارد که روزه برایش ضرر دارد، اگرچه دکتر بگوید ضرر ندارد، باید روزه نگیرد، و اگر روزه بگیرد، صحیح نیست، مگر آنکه به قصد قربت بگیرد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.

  توضیح المسائل، م1743)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 کسی که می داند روزه برای او ضرر دارد یا احتمال عقلایی می دهد که ضرر داشته باشد (یعنی خوف ضرر دارد) روزه بر او واجب نیست، بلکه در مواردی نیز حرام است، خواه این یقین و ترس از تجربه‌ شخصی حاصل شده باشد یا از گفته‌ پزشک امین و یا از منشأ عقلایی دیگر و اگر روزه بگیرد، صحیح نیست؛ مگر آنکه به قصد قربت گرفته باشد و بعداً معلوم شود که ضرر نداشته است.

 رساله نماز و روزه آقا م792

.......................................................

2. امام خمینی(ره): برای صحیح بودن روزه مستحبی اضافه بر شرایط گذشته، شرط است که قضای روزۀ واجب به گردن او نباشد‌، و رعایت احتیاط که هیچ روزۀ واجبی به گردن او نباشد- روزۀ کفّاره یا غیر آن- ترک نشود، بلکه تعمیم شرط نسبت به همۀ روزه های ‎ ‎ واجب (که هیچ روزۀ واجبی به گردنش نباشد) خالی از قوّت نیست.

(تحریر، شرائط صحت صوم، م2)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 برای صحیح بودن روزه‌ مستحبّی لازم است قضای روزه‌ ماه رمضان و همچنین بنابر احتیاط واجب روزه‌ واجب دیگری بر عهده‌ فرد نباشد.

رساله نماز و روزه، م 796

.......................................................

3. امام خمینی(ره): اگر مریض پیش از ظهر ماه رمضان خوب شود و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید نیّت روزه کند و آن روز را روزه بگیرد و چنانچه بعد از ظهر خوب شود، روزه‌ی آن روز بر او واجب نیست.

(تحریرالوسیلة، الصوم، النیة، م 4)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر مریض در اثنای روز ماه رمضان خوب شود، واجب نیست نیّت روزه کند و آن روز را روزه بگیرد ولی اگر پیش از ظهر باشد و کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، احتیاط مستحب آن است که نیّت کند و روزه بگیرد و پس از ماه رمضان باید آن را قضا کند.

(رساله نماز و روزه، م 795)

.......................................................

4. امام خمینی(ره): انسان نمی تواند برای ضعف روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است که معمولاً نمی شود آن را تحمّل کرد، خوردن روزه اشکال ندارد.

(تحریرالوسیلة، القول فی شرائط صحة الصوم و وجوبه، م1)

آیت الله العظمی خامنه ای:

سؤال: روزه‌ی دختران تازه به بلوغ رسیده و نیز افراد ساکن در مناطقی که روز طولانی دارند و امثال آنها چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر وضعیّت مکلّف به گونه‌ای است که به خاطر ضعف جسمانی یا طولانی بودن روز، روزه گرفتن به خودی خود _ حتّی با ترک فعّالیّت و مراعات تغذیه _ سختی فوق ‌العاده داشته باشد، در این صورت بنابر احتیاط روزه بگیرد و وقتی به سختی فوق‌ العاده افتاد، افطار کند و قضای آن را بگیرد. امّا اگر حرجی بودن ادامه‌ روزه به دلیل فعّالیّت مانند اشتغال به کار یا تحصیل و مطالعه باشد، در این صورت بنابر فتوا باید روزه بگیرد و هر گاه به سختی فوق ‌العاده افتاد، افطار کند و قضای آن را بگیرد.

(استفتاء، 8)                       

.......................................................

مسائل اختصاصی در مورد روزه

1. روزه حرجی باطل است. 

(استفتا، 103)

2. اگر بداند روزه باعث درد قابل توجّه، مانند درد سر یا درد چشم می گردد، تکلیفی نسبت به روزه ندارد.

(استفتا، 1)

3.  زن بارداری که زایمان او نزدیک است، اگر می ترسد که روزه برای جنین یا خودش ضرر داشته باشد، روزه بر او واجب نیست و در صورت اوّل (ضرر برای جنین) باید برای هر روز یک مد طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها (به عنوان فدیه) به فقیر بدهد و بعد از ماه رمضان نیز قضای آن ‌را به ‌جا آورد و در صورت دوّم که برای خودش ضرر دارد، باید روزه ‌هایی را که نگرفته، قضا نماید و بنا بر احتیاط فدیه نیز بدهد و در مورد زنی که زایمان او نزدیک نیست، پرداخت فدیه مبنی بر احتیاط وجوبی است.

(رساله نماز و روزه، م954)

4. اگر قائل به اثبات اوّل ماه به حکم حاکم شدیم، در تحقّق آن نیاز به الفاظ خاصّی نیست؛ بلکه همین که در مقام ابراز نظر گفته شود فردا عید است کفایت می کند.

   (استفتا، 106)

5. برای آنان که حکم حاکم را قبول دارند ولی چشم مسلّح را قبول ندارند، حکم حاکمی که بر مبنای پذیرش چشم مسلّح در رؤیت هلال باشد نافذ است.

(استفتا، 106)

6. مسافری که صبح به مقدار مسافت شرعی از وطن خود دور می شود، اگر قبل از ظهر برگشت ولی شک دارد که به اذان ظهر رسیده یا نه، روزه ‌اش صحیح نیست.

     (استفتا، 106)

نیّت

1. امام خمینی(ره): در ماه رمضان، روزه‌ غیر رمضان واقع نمی شود، چه روزه‌ واجب باشد و چه مستحب، چه آن شخص مکلّف به روزه‌ ماه رمضان باشد و چه مکلّف نباشد، مثل مسافر و مانند آن.

تحریر الوسیله، الصوم، النیه، م3

آیت الله العظمی خامنه ای:

 در ماه رمضان نمی توان غیر از روزه‌ رمضان را نیّت کرد، مگر در مورد مسافر که نمی تواند روزه‌ رمضان را بگیرد ولی نذر کرده است در سفر روزه‌ مستحبّی بگیرد که در این صورت روزه‌ نذر او در ماه رمضان صحیح است. (البتّه روزه‌ نذر در ماه رمضان، روزه‌ رمضان حساب نمی شود و باید بعداً آن را قضا کند.)

رساله نماز و روزه، م 808
................................

-امام خمینی(ره): هر گاه بداند یک روز روزه بر او واجب است و نداند که از خود او یا نیابت از غیر است، کفایت قصد روزه ای که در ذمه دارد محل اشکال است.

(العروة الوثقی، الصوم، النیة، م5 با حاشیه امام)

آیت الله العظمی خامنه ای:
 سوال: آیا می‌توان روزه را به این طریق نیت کنیم: اگر بر عهده خودم است برای خودم والا برای پدرم باشد و در صورتی که او قضا ندارد برای مادرم باشد؟

پاسخ: اشکال ندارد.

(استفتاء، 112)

.......................................................

2. امام خمینی(ره): اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است و پیش از ظهر متوجّه شود، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید نیّت کند و روزه او صحیح است و اگر کاری که روزه را باطل می کند انجام داده باشد، یا بعد از ظهر متوجّه شود که ماه رمضان است روزه او باطل می باشد، ولی باید تا مغرب کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد و بعد از رمضان هم آن روزه را قضا نماید.

تحریر الوسیله، الصوم، النیه، م4

آیت الله العظمی خامنه ای:

 کسی که در ماه رمضان از روی فراموشی یا بی ‌اطّلاعی، نیّت روزه نکند و در بین روز متوجّه شود، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام داده باشد، نمی تواند نیّت روزه کند؛ چه قبل از ظهر متوجّه شود یا بعد از ظهر؛ امّا اگر کاری که روزه را باطل می کند، انجام نداده باشد در صورتی‌ که بعد از ظهر متوجّه شود، نیّت روزه او صحیح نیست و در هر دو صورت تا مغرب باید از کارهای باطل‌ کننده روزه خودداری کند، و اگر پیش از ظهر متوجّه شود، بنابر احتیاط واجب باید نیّت روزه کند و بعداً نیز روزه آن روز را قضا کند.

رساله نماز و روزه، م 810

.......................................................

3. امام خمینی(ره): اگر در روزه واجب معیّن، مانند روزه رمضان تردید کند که روزه‌ را ادامه دهد یا آن را قطع کند، روزه باطل می شود؛ همچنین است اگر تردیدش به خاطر این باشد که چیزی پیش آید و نداند که آن چیز، روزه را باطل می کند یا نه؛ امّا قصد قاطع به این معنی که نیّت کند کاری که ‎ روزه را باطل می کند انجام دهد، بنا بر اقوی روزه را باطل نمی کند؛ البتّه اگر نیّت قاطع کند و ملتفت باشد که ‎لازمه ‌اش نیّت قطع روزه است لذا آن را هم مستقلّاً قصد کند، بنا بر اقوی روزه ‌اش‌ باطل می شود.

تحریرالوسیله، الصوم، النیه، م۸

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر در روزه واجب معیّن بین روز مردّد شود که روزه را ادامه دهد یا نه و یا تصمیم بگیرد یکی از مبطلات روزه را انجام دهد ولی آن ‌را انجام ندهد، بنا بر احتیاط واجب باید روزه را تمام کند و بعداً قضای آن ‌را بگیرد.

رساله نماز و روزه، م 815

مبطلات روزه

1. امام خمینی(ره): احتیاط واجب آن است که روزه ‌دار از استعمال آمپولی که به جای غذا به ‌کار می رود خودداری کند.

توضیح المسائل، م۱۵۷۶

آیت الله العظمی خامنه ای:

 احتیاط واجب آن است که روزه دار از استعمال آمپول های تقویتی و آمپول هایی که به رگ تزریق می شود و همچنین انواع سِرُم ها خودداری کند.

رساله نماز و روزه، م 823

......................................................

2. امام خمینی(ره): اگر برای خنک شدن به وسیله مضمضه یا غیر آن آب را در دهان کند و بی‌اختیار داخل حلق شود و همچنین است اگر آب را بی‌جهت در دهان نماید و بی‌اختیار فرو رود، قضای روزه واجب است؛ امّا واجب نبودن قضا (در مضمضه) برای هر وضویی بلکه برای مطلق طهارت، خالی از قوّت نیست.

تحریرالوسیله، الصوم، ما یترتب علی الافطار، التاسع

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر روزه دار هنگام وضو (که مستحب است قدری آب در دهان بگرداند و مضمضه کند) با اطمینان به فرو نرفتن آب، مضمضه کند و آب بی ‌اختیار فرو رود، در صورتی‌ که این کار برای وضوی نماز واجب باشد، روزه‌اش صحیح است ولی اگر برای وضوی غیر نماز واجب و یا برای غیر وضو مانند خنک شدن و امثال آن انجام دهد و آب بی ‌اختیار فرو رود، بنابر احتیاط باید قضای آن روز را بگیرد.

رساله نماز و روزه، م 910

.......................................................

3. امام خمینی(ره): کسی ‌که می خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، هر گاه تا اذان صبح جنب بماند، اگرچه از روی عمد نباشد، روزه او باطل است.

(تحریرالوسیلة، ما یجب الامساک عنه، الخامس)

آیت الله العظمی خامنه ای:

کسی که می خواهد روزه قضا بگیرد اگر عمداً تا طلوع فجر غسل جنابت نکند، روزه اش باطل است و اگر سهواً غسل نکند، بنا بر احتیاط روزه اش باطل است.

رساله نماز و روزه، م 824

.......................................................

4. امام خمینی(ره): اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از یک روز یادش بیاید، باید روزه آن روز را قضا نماید.

تحریرالوسیله، ما یجب الامساک عنه، الخامس

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر در ماه رمضان، غسل جنابت را فراموش کند و با حالت جنابت صبح کند، روزه آن روز صحیح است ولی اگر این فراموشی چند روز طول بکشد باید روزه های ایّام فراموشی را قضا کند؛ البتّه نمازها در هر حال باطل است.

رساله نماز و روزه، م 845

.......................................................

5. امام خمینی(ره): اگر کسی به دلیل جهل به حکم، بر جنابت باقی باشد، چنانچه جاهل مقصّر باشد بنابر اقوی و اگر جاهل قاصر باشد بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل است.

(تحریرالوسیلة، الصوم، ما یجب الامساک، برگرفته از م 18)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 کسی ‌که شک دارد بقای بر جنابت روزه را باطل می کند یا نه و در حال جنابت روزه بگیرد، بنا بر احتیاط واجب روزه اش باطل است و باید قضای آن ‌را نیز بگیرد؛ ولی اگر یقین دارد که بقای بر جنابت روزه را باطل نمی کند و بر این اساس روزه بگیرد، روزه اش صحیح است، هر چند رعایت احتیاط در قضای روزه نیکو است.

رساله نماز و روزه، م 846

.......................................................

6. امام خمینی(ره): دروغ بستن به خدا و پیامبر (صلّی‌الله‌علیه ‌وآله‌ وسلّم)و ائمّه (علیهم‌السّلام) روزه را باطل می کند و احتیاط واجب آن است که حضرت زهرا(علیهاالسّلام) و سایر پیغمبران و جانشینان آنان هم در این حکم فرقی ندارند.

 تحریر الوسیله، الصوم، ما یجب الامساک، السادس

آیت الله العظمی خامنه ای:

 دروغ بستن به خدا و پیامبران و معصومین(علیهم‌السّلام) بنابر احتیاط واجب روزه را باطل می کند، هر چند بعداً توبه کند و بگوید نسبت دروغ داده است.

.......................................................

7. امام خمینی(ره): اگر بخواهد خبری را که نمی داند راست است یا دروغ نقل کند بنابر احتیاط واجب باید از کسی که آن خبر را گفته، یا از کتابی که آن خبر در آن نوشته شده نقل نماید لکن اگر خودش هم خبر بدهد روزه اش باطل نمی شود.

(العروةالوثقی، الصوم، المفطرات، م 24)

آیت الله العظمی خامنه ای:

نقل روایاتی که در کتاب ها آمده است و انسان نمی داند که دروغ است، اشکال ندارد، هر چند احتیاط مستحب آن است که آنها را با نسبتِ به آن کتاب، نقل کند.

رساله نماز و روزه، م 858

.......................................................

8. امام خمینی(ره): ‌اگر چیزی را که می­ داند دروغ است به آنان نسبت دهد و بعداً بفهمد آن چه را که گفته، راست بوده، روزه اش صحیح است اگر چه بداند دروغ بستن به خدا و پیغمبر روزه را باطل می‌ کند.

(تحریرالوسیلة، الصوم، ما یجب الامساک عنه، م12)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر روزه دار در حالی ‌که می داند دروغ بستن به خداوند متعال و پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) روزه را باطل می کند، چیزی را که می داند دروغ است به آنان نسبت دهد و بعداً معلوم شود راست بوده، بنابر احتیاط باید روزه را تمام کرده و بعداً قضای آن را هم بگیرد.

رساله نماز و روزه، م 860

.......................................................

9. امام خمینی(ره): رساندن غبار غلیظ به حلق روزه را باطل می کند.

تحریرالوسیله، الصوم، ما یجب الامساک عنه،الثامن.

آیت الله العظمی خامنه ای:

 بنابر احتیاط واجب روزه دار باید غبار غلیظ، مانند غباری که از جارو کردنِ زمین خاکی برمی خیزد را فرو ندهد.

رساله نماز و روزه، م 862

.......................................................

قضای روزه

1. امام خمینی(ره): کسی که قضای روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً کاری که روزه را باطل می ‌کند ‌ انجام دهد، باید به ده فقیر هر کدام یک مُدّ ـ که تقریباً ده سیر است ـ طعام بدهد، و اگر نمی ‌تواند باید سه روز روزه بگیرد که بنابر احتیاط واجب باید پی ‌در پی باشد.        

(تحریرالوسیلة، کتاب الکفارت، القول فی اقسامها)

آیت الله العظمی خامنه ای:

کسی که قضای روزه ماه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً روزه خود را باطل کند باید ده فقیر را غذا بدهد و اگر نمی تواند سه روز روزه بگیرد.

رساله نماز و روزه م 921

......................................................

2. امام خمینی(ره): اگر برای عذری چند روز روزه نگیرد و بعد شک کند که چه وقت ‎ ‎ عذر او برطرف شده می تواند مقدار کمتر را که احتمال می دهد روزه نگرفته قضا ‎ ‎ نماید؛ مثلاً کسی‌که پیش از ماه رمضان مسافرت کرده و نمی داند پنجم رمضان از ‎ ‎ سفر برگشته یا ششم، می تواند پنج روز روزه بگیرد، هر چند احتیاط آن است که مقدار بیشتر را قضا کند.              

العروه الوثقی، فی احکام القضا، م 6

آیت الله العظمی خامنه ای:

 کسی که چند روز از ماه رمضان را به خاطر عذری روزه نگرفته در صورتی‌ که زمان شروع عذر را می داند، مثلاً می داند روز پنجم ماه به سفر رفته ولی نمی داند شب دهم برگشته تا پنج روزه فوت شده باشد یا شب یازدهم برگشته تا شش روزه فوت شده باشد، در این صورت احتیاط واجب آن است که مقدار بیشتر را قضا کند.

رساله نماز و روزه، م 918

.......................................................

3. امام خمینی(ره): تمام اقسام عمد روزه را باطل می کند، ‎بدون آنکه فرقی بین عالم به حکم و جاهل به آن باشد؛ بنا بر اقوی در جاهل مقصّر و بنا بر احتیاط (واجب) در جاهل قاصر. و چنانچه می توانسته مسئله را یاد بگیرد، بنا بر احتیاط واجب کفّاره بر او ثابت می شود.

(تحریرالوسیلة، فیما یجب الامساک عنه، م 18)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر به دلیل بی ‌اطّلاعی از حکم شرعی، کاری را انجام دهد که روزه را باطل می کند، روزه اش باطل می شود و باید آن را قضا کند ولی کفّاره واجب نیست.

رساله نماز و روزه، م 880

.......................................................

4. امام خمینی(ره): مسافرت در ماه رمضان از روی اختیار هرچند برای فرار از ‎ روزه باشد جایز است، لیکن قبل از آنکه بیست و سه روز از ماه رمضان بگذرد کراهت دارد، مگر آنکه سفر حج یا عمره باشد، یا به خاطر مالی که می ­ترسد تلف شود، یا برادری که می ترسد به هلاکت برسد سفر کند.

(تحریرالوسیلة، شرائط صحّة الصوم و وجوبه، م 6)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 مسافرت در ماه رمضان هر چند برای فرار از روزه باشد، جایز است، البتّه بهتر است به سفر نرود؛ مگر اینکه سفر برای کار نیکو یا لازمی باشد.

رساله نماز و روزه، م 936

.......................................................

5. امام خمینی(ره): اگر غیر از روزه رمضان روزه معیّن دیگری بر انسان واجب باشد بنا بر احتیاط واجب نباید در آن روز مسافرت کند؛ و اگر در سفر باشد باید قصد کند که ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد؛ ولی اگر نذر کرده باشد روز معیّنی را روزه بگیرد می تواند در آن روز مسافرت نماید.

تحریرالوسیله، شرائط صحه الصوم و وجوبه، م 6

آیت الله العظمی خامنه ای:

 رفتن به سفر برای شخصی که روزه معیّنی بر عهده او می باشد و یا اینکه چند روز قضا دارد و وقت آن ضیق شده است، اشکال ندارد و اگر در سفر است لازم نیست مراجعت کند که آن روز یا چند روز را روزه بگیرد؛ چون کسی که در سفر است روزه از او برداشته شده است همانند ماه مبارک و تفاوتی هم بین اقسام روزه نیست.

رساله نماز و روزه، 178

.......................................................

6. امام خمینی(ره): اگر روزه دار پیش از ظهر مسافرت کند، وقتی به حد تَرَخُّص برسد، باید روزه خود را باطل کند.

(توضیح المسائل، م1721)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر پیش از ظهر مسافرت کند در ‌صورتی که از شب قبل قصد سفر کرده باشد روزه اش باطل است؛ ولی اگر در روز قصد سفر کرده است، بنابر احتیاط واجب باید روزه بگیرد و پس از ماه رمضان هم آن را قضا کند.

(رساله نماز و روزه، م 939)

.......................................................

7. امام خمینی(ره): کسی که به‌ واسطه پیری نمی ‌تواند روزه بگیرد، یا برای او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نیست، ولی در صورت دوم (مشقت) باید برای هر روز یک مُدّ (که تقریباً ده سیر است) گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. کسی که به‌ واسطه پیری روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید قضای روزهایی را که نگرفته به‌ جا آورد.

(تحریرالوسیلة، شرائط صحة الصوم، م8 و10)

آیت الله العظمی خامنه ای:

پیرمرد و پیرزنی که اصلاً توانایی روزه ندارند روزه بر آنان واجب نیست؛ همچنین اگر گرفتن روزه برایشان مشقّت دارد؛ ولی در این صورت باید برای هر روز یک مد غذا (مانند گندم، جو، برنج) به فقیر بدهند و در صورت اوّل نیز بنا بر احتیاط باید این فدیه را بدهند و در هر صورت چنانچه پس از ماه رمضان بتوانند روزه بگیرند، بنا بر احتیاط مستحب قضای روزه ها را بگیرند.

(رساله نماز و روزه، م 958)

.......................................................

8. امام خمینی(ره): اگر انسان مرضی دارد که زیاد تشنه می‌شود و نمی ‌تواند تشنگی را تحمل کند، یا برای او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نیست. ولی در صورت دوم باید برای هر روز یک مدّ گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد و چنانچه بعد بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید.

(تحریرالوسیلة، شرائط صحة الصوم، م8)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 کسی که بیماری ای دارد که زیاد تشنه می شود و نمی تواند تشنگی را تحمّل کند یا تحمّل تشنگی برای او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نیست. البتّه در صورت دوّم (مشقّت) باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بپردازد و بنابر احتیاط واجب در صورت اوّل نیز این فدیه را بدهد و چنانچه بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط مستحب قضای روزه ها را بگیرد.

رساله نماز و روزه، م 959

.......................................................

9. امام خمینی(ره): اگر بعد از تحقیق گمان یا یقین کند که صبح نشده و چیزی بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نیست بلکه اگر بعد از تحقیق شک کند که صبح شده یا نه و کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست.

(تحریرالوسیلة، القول فی ما یترتب علیه الافطار،‌م12)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر در سحر ماه رمضان با تحقیق و علم به اینکه صبح نشده، کاری که روزه را باطل می کند انجام داده باشد و بعد معلوم شود که صبح بوده است، قضای آن روز بر او واجب نیست.

رساله نماز و روزه، م 905

.......................................................

10. امام خمینی(ره): بر پسر بزرگ واجب است روزه هایی را که از پدرش به هر سببی (به غیر از سرکشی و طغیان) فوت شده است قضا کند؛ البتّه اگر عمداً و از روی سرکشی ترک کرده باشد، واجب نبودن قضای آن بر او بعید نیست، لکن احتیاط آن است که در این صورت نیز واجب باشد، بلکه این احتیاط نباید ترک شود. امّا انجام قضای روزه های مادر بر پسر بزرگ واجب نیست؛ هر چند احتیاط این است که آن را انجام دهد.

(تحریرالوسیلة، قضاء صوم شهر رمضان، م۱۳ و فی صلاة القضاء، م 16)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر پدر و نیز بنابر احتیاط واجب، مادر، روزه های خود را به ‌خاطر عذری غیر از سفر به ‌جا نیاورده باشند و با اینکه می توانستند آن را قضا کنند، قضا نکرده باشند، بر پسر بزرگ واجب است پس از فوت آنها، خودش یا با گرفتن اجیر، قضای آن روزه ها را بگیرد؛ امّا روزه هایی که به ‌دلیل سفر نگرفته‌ اند، بر پسر بزرگ واجب است آن ‌را قضا کند هر چند آنها فرصت و امکان قضا نداشته ‌اند.

روزه هایی را که پدر یا مادر عمداً نگرفته ‌اند، بنابر احتیاط واجب بر پسر بزرگ واجب است.

(رساله نماز و روزه، م 934و935)

.......................................................

مواردی که قضا و کفاره واجب است

1. امام خمینی(ره):واجب شدن کفّاره در فرو بردن سر در آب و اماله کردن بنابر احتیاط (واجب) و در بقیّه مبطلات بنابر اقوی است، بلکه در دروغ بستن بر آنان نیز وجوب کفّاره خالی از قوّت نیست. ولی قی کردن بنابر اقوی باعث کفّاره نمی شود و بنا بر احتیاط (واجب) بین عالم و جاهل مقصّر فرقی نیست و امّا جاهل قاصری که توجّه به سؤال کردن هم نداشته، ظاهر آن است که دادن‎ کفّاره بر او واجب نیست.   

تحریرالوسیله، الصوم، فیما یترتب علی الافطار، م 1

آیت الله العظمی خامنه ای:

 هر گاه در ماه مبارک رمضان کارهایی که روزه را باطل می کند از روی عمد و اختیار و بدون عذر شرعی انجام شود، علاوه بر اینکه روزه‌ باطل می شود و قضا دارد، کفّاره عمد نیز بر انسان واجب می شود، چه بداند کفّاره دارد و چه نداند. 

(واجب شدن کفّاره در دروغ بستن به خدا و پیامبران و معصومین(علیهم‌السَلام) و رساندن غبار غلیظ به حلق و فرو بردن سر در آب بنابر احتیاط واجب است.)

رساله نماز و روزه، م 879

.......................................................

2. امام خمینی(ره): اگر نمی تواند هیچ ­یک از سه کفاره عمد را انجام دهد، هر چند مدّ که می تواند به فقرا طعام دهد و اگر نمی تواند طعام بدهد باید استغفار کند، اگرچه مثلاً یک مرتبه بگوید: «اَستَغفِرُالله‌»، و احتیاط واجب در فرض اخیر آن است که هر وقت بتواند، کفّاره را بدهد.

تحریرالوسیله، الصوم، فیما یترتب علی الافطار، م 11

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر کسی هیچ یک از سه موردی را که برای کفّاره عمد مخیّر است، نتواند انجام دهد، باید به هر تعداد فقیر که قادر است، غذا بدهد و احتیاط آن است که استغفار هم بکند و اگر به هیچ وجه قادر بر غذا دادن به فقرا نیست، کافی است که استغفار کند، یعنی با دل و زبان بگوید: «اَستَغفِرُ اللهَ» (از خداوند بخشایش می طلبم) و اگر بعدها توانست روزه بگیرد یا به فقرا غذا دهد، احتیاط مستحب آن است که انجام دهد.

(رساله نماز و روزه، م 893 و 894)

.......................................................

3. امام خمینی(ره): اگر روزه دار در یک روز ماه رمضان چند مرتبه کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، برای همه آنها یک کفّاره کافی است.

(تحریرالوسیلة، القول فیما یترتب علی الافطار، م 3)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر روزه دار در یک روز بیش از یک بار کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد، فقط یک کفّاره بر او واجب می شود؛ البتّه اگر با آمیزش جنسی یا استمناء روزه را باطل کند، احتیاط واجب آن است که به عدد دفعات آمیزش جنسی یا استمناء کفّاره بدهد.

رساله نماز و روزه، م 896

.......................................................

4. امام خمینی(ره): اگر به چیز حرامی روزه خود را باطل کند، بنابر احتیاط کفّاره جمع بر او واجب می شود و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد، هر کدام آنها که ممکن است باید انجام دهد.

تحریرالوسیله، الصوم، فیما یترتب علی الافطار، م2

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر کسی با آمیزش جنسی حرام یا خوردنی و نوشیدنی حرام، روزه خود را در ماه رمضان باطل کند، یکی از کفّارات سه‌ گانه کافی است، هر چند احتیاط مستحب است که هر سه کفّاره (آزاد کردن برده، شصت روز روزه، غذا دادن به شصت فقیر) را عمل کند.

رساله نماز و روزه، م 897

.......................................................

5. امام خمینی(ره): اگر با عذر روزه او فوت شود، ولی آن عذر تا رمضان دیگر ادامه نیابد و عذر دیگری هم عارض نشود و با این حال سستی کند تا رمضان دیگر برسد، باید برای هر روز یک مد طعام بدهد و اگر تصمیم داشته است که بعد از ‎ برطرف شدن عذر، قضا کند و در ضیق وقت عذر دیگری اتّفاق بیفتد، بنابر احتیاط (واجب) باید بین کفّاره (یک مد طعام) و قضا جمع کند.

(تحریرالوسیلة، قضاء صوم شهر رمضان، م 9)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر در ماه رمضان به سبب عذری روزه نگیرد و بعد از رمضان عذر او برطرف شود و با این حال قضای روزه خود را به ‌جا نیاورد تا ماه رمضان آینده فرابرسد، باید علاوه بر قضای روزه برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.

رساله نماز و روزه، م 928

.......................................................

6. امام خمینی(ره): کسی که عمداً روزه خود را باطل کرده، اگر بعد از ظهر مسافرت کند، یا پیش از ظهر برای فرار از کفّاره سفر نماید، کفّاره از او ساقط نمی شود، بلکه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پیش‌آمد کند، بنابر احتیاط کفّاره بر او واجب است.

(تحریرالوسیلة، الصوم، فیما یترتب علی الافطار، م5)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 کسی که عمداً روزه خود را باطل کرده، اگر در آن روز به سفر رود، کفّاره ساقط نمی شود.

(رساله نماز و روزه، م 885)

.......................................................

7. امام خمینی(ره): هرگاه تشنگی بر روزه ­دار غلبه کند به گونه ­ای که از مردن به خاطر تشنگی بترسد، می تواند به مقدار ضرورت و اندازه ای که از مرگ نجات پیدا کند، آب بیاشامد ولی روزه آن روز او باطل می شود و در صورتی که روزه ماه رمضان باشد واجب است بقیه روز را امساک کند، ولی در روزه غیر ماه رمضان – خواه معین خواه غیر معین - امساک واجب نیست هر چند امساک در روزه واجب معین مطابق احتیاط است.

(العروةالوثقی، احکام المفطرات، م 5)

آیت الله العظمی خامنه ای:

 اگر روزه دار در روزه رمضان به اندازه ‌ای تشنه شود که خوف هلاکت بدهد، جایز است به مقدار ضرورت که از مرگ نجات پیدا کند، آب بیاشامد و بقیّه روز را باید امساک کند و بعید نیست روزه اش صحیح باشد. روزه غیر ماه رمضان هم بنابر احتیاط واجب ملحق به ماه رمضان است.

(استفتا، 7)

اقسام روزه

2. امام خمینی(ره): در صورتی ‌که روزه مزاحم حقّ شوهرش باشد و یا از روزه گرفتن نهی کرده احتیاط واجب آن است زن روزه مستحبی نگیرد.

تحریرالوسیله، اقسام الصوم، المندوب منه

آیت الله العظمی خامنه ای:

 برخی از روزه های حرام عبارت است از:

4. روزه مستحب زن در صورت از بین رفتن حقّ شوهر؛

رساله نماز و روزه، م 976

.......................................................

2. امام خمینی(ره): برخی از روزه هایی که مستحبّ مؤکّد است:

7. هر پنجشنبه و جمعه.

(تحریرالوسیلة، اقسام الصوم، المندوب منه)

آیت الله العظمی خامنه ای:

روزه در تمام روزهای سال (جز روزه های حرام و مکروه) مستحب است؛ ولی روزه بعضی از روزها مستحبّ مؤکّد است؛ از جمله:

8. هر پنجشنبه و جمعه.

رساله نماز و روزه، م 977

.......................................................

3. امام خمینی(ره): روزه های مکروه عبارت است از:

1. روزه مستحبّی مهمان بدون اذن میزبان و همچنین با نهی او که احتیاط ترک روزه است؛

2. کسی که روزه او را برای خواندن دعاهای عرفه و اشتغال به آن ضعیف و بی‌ حال می کند بهتر است روز عرفه را روزه نگیرد.

3. روزه عاشورا؛

4. روزه مستحبی اولاد بدون اذن والدین اگر اسباب اذیّت آنان نشود.

تحریرالوسیله، اقسام الصوم، المکروه منه

آیت الله العظمی خامنه ای:

روزه های مکروه عبارت است از:

روزه مستحبّ مهمان بدون اذن میزبان یا با نهی او؛

روزه روز عرفه در صورتی که موجب ضعفی شود که مانع از اعمال عرفه گردد؛

روزه روز عاشورا؛

روزه مستحبّ فرزند بدون اذن پدر و مادر و جدّ پدری در صورت اذیّت نشدن آنان.

رساله نماز و روزه، م 978

.......................................................

مسائل اختصاصی در مورد روزه

 روزه‌ی حرجی باطل است.

(استفتاء، 103)

 اگر  بداند روزه باعث درد قابل توجّه، مانند درد سر یا درد چشم میگردد، تکلیفی نسبت به روزه ندارد.

(استفتاء، 1)

 زن بارداری که زایمان او نزدیک است، اگر میترسد که روزه برای جنین یا خودش ضرر داشته باشد، روزه بر او واجب نیست و در صورت اوّل (ضرر برای جنین) باید برای هر روز یک مد طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها (به عنوان فدیه) به فقیر بدهد و بعد از ماه رمضان نیز قضای آن ‌را به ‌جا آورد و در صورت دوّم که برای خودش ضرر دارد، باید روزه‌هایی را که نگرفته، قضا نماید و بنا بر احتیاط فدیه نیز بدهد و در مورد زنی که زایمان او نزدیک نیست، پرداخت فدیه مبنی بر احتیاط وجوبی است.

(رساله‌ی نماز و روزه، م954)

اگر قائل به اثبات اوّل ماه به حکم حاکم شدیم، در تحقّق آن نیاز به الفاظ خاصّی نیست؛ بلکه همین که در مقام ابراز نظر گفته شود فردا عید است کفایت میکند.

   (استفتاء، 106)

برای آنان که حکم حاکم را قبول دارند ولی چشم مسلّح را قبول ندارند، حکم حاکمی که بر مبنای پذیرش چشم مسلّح در رؤیت هلال باشد نافذ است.

 (استفتاء، 106)

 مسافری که صبح به مقدار مسافت شرعی از وطن خود دور میشود، اگر قبل از ظهر برگشت ولی شک دارد که به اذان ظهر رسیده یا نه، روزه‌اش صحیح نیست.

 (استفتاء، 106)

اگر کسی از شب قبل تصمیم قطعی داشته فردا را روزه بگیرد ولی فراموش می‌کند و در آن روز غذا یا آب می‌خورد بعد یادش می‌آید، روزه اش صحیح است ولی اگر غافل بوده و نیت نکرده و صرفا از روزهای قبل بنای بر روزه گرفتن روز خاصی مثل دحوالارض را داشته کفایت نمی‌کند. (استفتاء، 36)

شخصی در ماه مبارک رمضان به خاطر خوف از ضرر روزه نگرفته و تا ماه رمضان آینده این خوف ادامه پیدا می‌کند به همین خاطر روزه را قضا نمی‌کند و کفاره آن را می‌دهد. لیکن بعدا معلوم می‌شود روزه برای او ضرر نداشته و او خیال میکرده ضرر دارد، بنابر احتیاط واجب قضا کند. (استفتاء، 56)

کسی که روزه قضا دارد می تواند روزه قضا از جانب دیگری انجام دهد، هرچند تبرعی باشد. (استفتاء، 32)

مراد از حلق ابتدای مری می‌باشد که اگر چیزی از غذا یا آب به آن برسد روزه باطل می‌شود. (استفتاء، 36)

سوال : زن شیره دهی که شیرش کم است اگر بتواند از شیر خشک یا شیر گاو و امثال آن یا کمک گرفتن از زن شیرده دیگری برای شیر دادن بچه استفاده نماید، آیا لازم است این کار را انجام و روزه های ماه رمضانش را بگیرد؟

پاسخ: احتیاط واجب آن است که این کار را انجام دهد و روزه هایش را بگیرد؛ مگر آنکه برای بچه ضرر داشته باشد. (استفتاء، 58)

سوال: با توجه به اینکه حضرتعالی استعمال دخانیات برای روزه‌دار را بنابر احتیاط جایز نمی‌دانید و ممکن است یکی از مراجع معظم تقلید آن را جایز بداند حال اگر در روز ماه مبارک رمضان مشاهده کنیم که کسی سیگار می‌کشد و احتمال دهیم مقلد آن مرجعی است که جایز می‌داند آیا نهی از منکر او واجب است؟

پاسخ: مانع از وجوب نهی از منکر نمی‌شود. (استفتاء، 36)

سوال: پیرمرد یا پیر زنی که مریض هستند و کهولت سن و بیماری هر دو با هم و به صورت جزء العله ( نه مستقلا ) در مشقت یا ضرر داشتن روزه مؤثراند. حال وظیفه آن‌ها عمل به کدام علت است؟ مریضی یا کهولت سن؟

پاسخ: اگر روزه برای آنها ضرر دارد حکم مریض را دارند و اگر ضرر ندارد ولی مستلزم مشقت است حکم شیخ و شیخه را دارد. (استفتاء، 36)

سوال: بنده پارسال به علت بیماری روزه نگرفتم بعد از ماه رمضان خوب شدم اما متاسفانه روزه‌ها را قضا نکردم. با توجه به اینکه من کفاره تاخیر را چند روز قبل از شروع ماه رمضان پرداخت کردم آیا صحیح است؟

پاسخ: مجزی نیست و باید دوباره پرداخت شود. (استفتاء، 37)

سوال: فرد بیماری که نمی تواند روزه بگیرد و بیماری وی مزمن و ادامه‌دار است و از صحت و سلامتی خود در آینده کاملا مأیوس است آیا می‌تواند پس از ماه مبارک کفاره سی روزه خود را پرداخت نماید یا باید تا آمدن ماه رمضان آینده صبر نماید؟

پاسخ: باید تا آمدن ماه مبارک رمضان آینده صبر کند. (استفتاء، 37)

سوال: برخی مومنین به جای همسر یا فرزندخود و بدون اطلاع آن‌ها کفاره پرداخت می‌کنند آیا این نحوه پرداخت صحیح و مجزی است؟

پاسخ: با علم به رضایت آنها صحیح و مجزی است. (استفتاء، 18)

سوال: برخی خیریه‌ها از مردم پول گرفته و از طرف آن‌ها آرد یا نان تهیه کرده و به فقرا بابت کفاره پرداخت می‌کنند ولی اینکه از طرف کدام‌ فرد است هرچند به نحو اجمال، تعیین نمی‌شود. فقط به طور کلی نیابت ازطرف پرداخت کنندگان‌ پول است. آیا صحیح است؟

پاسخ: صحیح است. (استفتاء، 30)

سوال: در مسأله 979 رساله عملیه فرموده اید: "هرگاه کسی روزه مستحبی بگیرد واجب نیست آن را به آخر برساند و هر موقع بخواهد، می تواند روزه خود را افطار کند؛ بلکه اگر مؤمنی او را به غذا دعوت کند شرعاً پسندیده است دعوت را قبول و روزه را افطار کند. " حال سؤال این است که اگر دعوت به خوراکی غیر از غذا باشد همین حکم جاری است؟

پاسخ: فرقی میان میان غذا و غیر آن نیست. (استفتاء، 59)

سوال: کسی روزه مستحبی گرفته است، اگر مؤمنی او را به غذا دعوت کند شرعاً پسندیده است دعوت او را قبول کرده و در اثنای روز افطار نماید.» حال در این خصوص دو سوال مطرح است:

الف) آیا در ایام خاصی که روزه گرفتن ثواب ویژه دارد (مثل 27 رجب) اگر روزه دار توسط مؤمنی دعوت به اطعام شود باز هم اجابت دعوت او و افطار مستحب است و موجب درک فضیلت خاص آن روز می شود؟

ب) کسی که می داند هر روز به طور معمول توسط مؤمن دعوت به اطعام می شود، اگر روزه بگیرد و مورد دعوت واقع شود باز هم افطار مستحب است؟

پاسخ: بله؛ اجابت دعوت مؤمن و افطار روزه شرعاً پسندیده است و اگر قصد جدی بر روزه داشته باشد میان صور فوق فرقی نیست. (استفتاء، 60)