6. داشتن حساب سال خمسی

  افرادی که درآمد شخصی هر چند به مقدار کم داشته باشند- خواه مجرد یا متأهل- واجب است که سال خمسی داشته و درآمد سالانه‌ی خود را محاسبه نمایند تا در صورتی که چیزی از درآمد تا پایان سال باقی ماند خمس آن را بپردازند. البته حساب سر سال خمسی و محاسبه‌ی درآمد سالانه واجب مستقلی نیست، بلکه راهی برای شناخت مقدار خمس است و وقتی واجب می‌شود که انسان بداند خمسی به او تعلق گرفته ولی مقدار آن را نمی‌داند، اما اگر از منفعت کسب چیزی نزد او نماند و همه‌ی آن در مؤونه‌ی زندگی مصرف شود خمسی به وی تعلق نمی‌گیرد تا آن را حساب کند.    

توجه

- زن و شوهری که حقوق خود را به طور مشترک در امور منزل مصرف می‌کنند واجب است هر یک از آنها سال خمسی مستقلی به حساب درآمد خودش داشته و هر کدام خمس باقیمانده‌ی حقوق و درآمد سالانه‌ی خود را در پایان سال خمسی بپردازد، همچنین خانم خانه‌داری که همسرش سال خمسی دارد که درآن هنگام خمس اموال خود را می‌پردازد و وی نیز گاهی درآمدی دارد واجب است بر او که زمان دستیابی به اولین درآمد سال را، ابتدای سال خمسی خود قرار دهد و هر چه را در طول سال از منفعت کسب خرج مصارف شخصی خود، مثل زیارت، هدیه و مانند آن می‌کند خمس ندارد و هر چه از منفعت کسب سال، از مؤونه‌ی سالانه‌اش تا سر سال زیاد بیاید واجب است که خمس آن را بپردازد و جایز است یکی از آنان با اجازة دیگری خمس او را محاسبه کرده و بپردازد.

- انسان می‌تواند در صورت آشنایی با مسائل خمس، خودش خمس مالش را حساب نموده و سپس آنچه را بر او واجب است را به ولی امر خمس یا وکیلش بپردازد.

7. تعیین مبدأ سال خمسی

  شروع سال خمسی نیاز به تعیین از سوی خود مکلف ندارد (و به عبارت دیگر ابتدای سال خمسی با تعیین از جانب مکلف مشخص نمی‌شود) بلکه یک امر واقعی است که خود به خود بر اساس چگونگی حصول درآمد سالانه متعین می‌شود، بنابراین ابتدای سال خمسی امثال کارگران و کارمندان از اولین روز امکان دریافت اولین درآمد از درآمدهای کار و کارمندی است، و سال خمسی تجار و مغازه‌داران از تاریخ شروع به خرید و فروش، و سال خمسی امثال کشاورزان از تاریخ برداشت اولین محصول کشاورزی شروع می‌شود.    

توجه
همان طور که در بالا گفتیم شروع سال خمسی حقوق بگیران اعم از کارگران و کارمندان و غیره همان روز اولی است که مزد یا حقوق خود را دریافت می‌کنند و یا می‌توانند دریافت نمایند نه روز شروع به کار.

8. آزادی در انتخاب سال خمسی

سال‌ خمسی‌ را می‌ توان قمری‌ یا شمسی قرار داد و مکلف در انتخاب آن آزاد است.

 تمرین

1. آیا تقدیم و تأخیر سال خمسی جایز است؟
2. فردی ملکی (خانه یا زمین) دارد که خمس به آن تعلق گرفته است، آیا می‌تواند خمس آن را از درآمد سال بپردازد؟ و آیا واجب است خمس درآمد سال را نیز پرداخت کند؟
3. شخصی در پایان سال خمسی، به طور مثال صد هزار تومان زائد بر مؤونه دارد که خمس آن را داده است، اگر در سال بعد مقدار آن به صدو پنجاه هزار تومان برسد، آیا در سال جدید باید خمس پنجاه هزار تومان را بپردازد یا این که باید دوباره خمس صدو پنجاه هزار تومان را بدهد؟
4. آیا پرداخت خمس بر جوانان مجردی که با پدر و مادر خود زندگی می‌کنند واجب است؟
5. آیا انسان می‌تواند خودش خمس مالش را حساب نموده و سپس آنچه را بر او واجب است را به ولی امر خمس یا وکیلش بپردازد؟
6. تعیین ابتدای سال برای پرداخت خمس چگونه است؟