پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری

موضوعات

پرسش و پاسخ (وصیت و ارث)

ارتباط با پایگاه
اگر کسی مالی را به من سپرده و گفته در فلان راه خرج کن؛ پس از فوت او، نمی دانم در چه راهی باید خرج کنم. وظیفه ام چیست؟
اگر مقصود آن شخص این بوده که در همان زمان حیاتش در فلان راه خرج کنید، با فوت او این مبلغ به ورثه او می رسد؛ اما اگر وصیت کرده که بعد از مرگ در فلان راه خرج کنید، _ مشروط به اینکه بیش از ثلث اموال او نباشد یا همه ورثه راضی باشند _ چنانچه مردد بین موارد محصوری باشید، بین آنها قرعه بیندازید و اگر مردد بین چند جهت محصور باشید، بین آنها تقسیم ‌کنید و اگر بین موارد غیر محصور مردد باشید، جایز است که در خیرات مطلق مصرف نمایید و اگر بین جهات مختلف مردد باشید، جایز است که در جهتی از جهات صرف کنید، به شرط آن که از اطراف شبهه خارج نشود.
مادرم به من یک سنگ عقیق هدیه داده که می گوید برای پدر خدا بیامرزش بوده است؛ اما مادرم می گوید زمانی که پدرش در حال فوت بوده در خانه ما جا گذاشته و مادرم هم به من داد.
حال سوال اینجاست که با توجه به اینکه مادرم هفت خواهر و برادر دارد و آنها اطلاعی از این موضوع ندارند، آیا این سنگی که به من داده شده، حق الناس ست یا خیر؟
اگر توسط پدربزرگ به مادر شما هدیه و تحویل داده نشده متعلق به تمام ورثه پدربزرگ است و هرگونه تصرف در آن باید با اجازه تمام ورثه باشد.
اگر متوفی چند قرآن و چند انگشتر داشته باشد آیا همه آنها به پسر بزرگتر می رسد؟ حتی اگر از بعضی از آنها استفاده نمی کرده است.
اگر همه آنها مورد استفاده ایشان بوده و یا برای استفاده تهیه شده بوده، به پسر بزرگتر میرسد ضمنا باید توجه داشت که مقداری که به عنوان حبوه به پسر بزرگتر می رسد از سهم الارث ایشان کسر می شود.
1. شخصی بدین صورت وصیت کرده است که بعد از فوت من فلان زمین مشخص را (که کمتر از ثلث مال میت بوده و نیاز به اجازه وراث ندارد) به مرکز خیریه بدهید، منتها ورثه به دلایل مختلف از اعطاء آن به خیریه امتناع می‌کنند؛ آیا بر مسئولین مرکز خیریه، لازم است که پیگیری کنند و زمین را (و لو از طریق توسل به قانون) از ورثه بگیرند؟
2. آیا کسی می‌تواند بگوید فلان مال، پس از مرگ برای یک خیریه با مشخصات خاص باشد (به نحو شرط نتیجه)؟
ج1) لازم است نسبت به انجام وصیت ـ در حدّ توان ـ اقدامات لازم را انجام دهند.
ج2) به عنوان وصیت صحیح است.
شخصی حدود شصت سال یا بیشتر است که از وطن خود رفته و احتمالاً در کشور دیگری ساکن شده است؛ هیچ خبری از او نیست و چون تک فرزند بوده هیچ وارثی هم ندارد؛ مقداری ملک از او در دست است، وظیفه ما نسبت به املاک او چیست؟
تا یقین یا بینه شرعی بر مرگ او حاصل نشده اموال او ملک خود او محسوب می‌شود و باید برای او حفظ شود و تصدّی آن با حاکم شرع است و اگر یقین یا بینه بر مرگ او حاصل شد، اموال، متعلّق به ورثه در هنگام مرگ او است و اگر وارثی نداشته باشد باید اموال را در اختیار حاکم شرع قرار دهند.
پدر بزرگ بنده مالک یک باب خانه مسکونی روستایی و یک باب خانه مسکونی شهری و یک باغ انار بود، قبل از مرگ وصیت کرده بود که خانه مسکونی روستایی برای فلان نوه پسری (بنده) و خانه مسکونی شهری برای فلان نوه پسری (برادر بنده) باشد و باغ انار بر اساس احکام شرعی ارث بین وراث تقسیم گردد؛ بر اساس توافق و احکام شرعی ارث خانه مسکونی شهری و باغ انار بین وراث تقسیم و تنها خانه مسکونی روستایی در تصرف نوادگان پسری باقی ماند. حال بعد از گذشت 25 سال از فوت پدر، تعدادی از وراث، ادعا می‌کنند خانه مسکونی مذکور نیز باید بین وراث تقسیم شود و عمل به وصیت را با این که قبول دارند چنین وصیتی شده، مجاز ندانسته و آن را اجحاف در حق خود می‌پندارند و درخواست صرف نظر از وصیت داشته و خواهان تقسیم ملک مذکور بین وراث هستند، تکلیف چیست؟
اگر در زمان حیات میت و یا بعد فوت او وصیت مذکور را قبول کرده باشند، باید طبق وصیت عمل کنند ولی اگر آن وصیت را قبول نکرده باشند به مقدار ثلث میت وصیت او نافذ است و باقی اموال باید طبق قانون ارث بین وراث تقسیم گردد.
مادری مرقوم نموده بعد از فوت، یکی از سه پسرانم از ارث محروم شود و همه اموال به دو پسر می رسد؛ ولی قبض و اقباضی انجام نشده است؟ آیا وصیّت صحیح است؟
وصیت به محروم کردن فرزند از ارث صحیح نیست و مشروعیت ندارد؛ اما می‌تواند وصیّت کند که ثلث اموال او به نحوی که مورد نظرش است، مصرف شود.
آیا هزینه نماز و روزه قضای میت، از اصل مال میت باید داده شود یا از ثلث مال میت؟
در فرض سؤال چنانچه میت نسبت به هزینه مذکور وصیت کرده باشد، از ثلث ماترک کسر می‌شود، ولی اگر وصیت نکرده باشد از اموال میت کسر نمی‌شود (نه از اصل و نه از ثلث مال) و چنانچه پسر بزرگ داشته باشد بر عهده پسر بزرگ اوست.
1. مرد مسلمانی دارای یک دختر، زن مسلمان خود را طلاق داده و با یک زن بهایی ازدواج کرده و از این زن بهایی صاحب چند فرزند شده است؛ آیا پس از فوت این مرد، کل ارث به فرزند مسلمان می‌رسد؟
2. آیا فرزند مسلمان مجاز است ارث را بین برادران و خواهران بهایی تقسیم کند؟
ج1و2) اگر مرد نمی‌دانسته که ازدواج با بهایی باطل است، بچه‌های حاصل از این ازدواج، حکم بچّۀ حلال را دارند، و ملحق به مسلمان هستند و ارث می‌برند، مگر این که بچه‌ها بعد از بلوغ بهایی شده باشند.
به خانواده پدر من از پدرش یک باغ در روستا ارث رسیده است که در ۲۰ سال گذشته اطلاعی از آن نداشتیم و خواهر پدر من که از زن دیگری است درحالی که می‌دانست، آن باغ را برای خود برداشته و در باغ، درختان گردو کاشته‌اند؛ حال که ما فهمیده ایم و سندش را پیدا کرده ایم آیا می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم؟
بدون رضایت صاحب درخت، استفاده از میوه‌ها جایز نیست. البته اگر کسی در زمین غصبی درخت بکارد، درخت و میوه آن، مال خود او است و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد که درخت در زمین بماند، کسی که غصب کرده، باید فوراً درخت خود را، اگر چه ضرر نماید، از زمین بکند و نیز باید اجاره زمین را در مدتی که درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد و خرابی‌هایی را که در زمین پیدا شده، درست کند؛ مثلا جای درخت‌ها را پر نماید و اگر به واسطه این‌ها قیمت زمین از اولش کمتر شود، باید تفاوت آن را هم بدهد و نمی‎تواند صاحب زمین را مجبور کند که زمین را به او بفروشد یا اجاره دهد و نیز صاحب زمین هم نمی‌تواند او را مجبور کند که درخت را به او بفروشد.
شخصی در حیات خویش به صورت شفاهی به تمامی دوستان و اقوام و حتی همسر خویش وصیت کرده است که تمامی اموال منقول و غیر منقول به برادر زاده‌هایش برسد و شاهدان نیز می‌گویند که ایشان همیشه از لفظ هبه استعمال نموده است. در حالی که ایشان صاحب اولاد نبودند اعم از ذکور و اناث و همچنین دارای دو برادر و دو خواهر دیگر هستند و از دو برادر فقط یکی صاحب اولاد است که تمامی اموال را به آنها هبه و وصیت نموده است. آیا این وصیت صحیح است؟
وصیت به مقدار ثلث اموال میت نافذ است و در بیش از آن، باید ورثه در زمان حیات وصیت کننده یا بعد از مرگ او اجازه بدهند.
فرموده‌اند میت در صورت تمکن می‌تواند وصیت کند که بدهی‌هایش از ثلث مالش پرداخت شود. آیا در این صورت ثلث مالش قبل از کم کردن بدهی‌ها محاسبه می‌شود یا پس از آن؟ مثلا اگر کل ماترک ۳۰۰ تومان و کل بدهی ۵۰ تومان بوده و وصیت کند بدهی از ثلث اموالش داده شود، ثلث اموالش ۱۰۰ تومان بوده و بدهی هم از این مبلغ داده می‌شود؟
اگر وصیت کرده است که بدهی از ثلث مال برداشت شود، ثلث مال در ابتدا محاسبه شده و بدهی از آن ثلث پرداخت می‌شود. شایان ذکر است اگر ثلث مال کمتر از بدهی میت باشد، از دو سوم دیگر، بقیه بدهی میت پرداخت می‌شود.
1. آیا می‌شود در وصیتنامه نوشت که مثلاً من فلان زمین را به فلان دختر هبه کردم؟ (آن زمین تا موقع مرگ دست خود فرد باشد و فقط در وصیت نامه ذکر کند که هبه شده است.)
2. آیا در این صورت این زمین هبه شده جزو ارث به حساب می‌آید و در تقسیم اموال تقسیم می‌شود یا دیگر جزو ارث به حساب نمی‌آید و تقسیم نمی‌شود؟
ج1و2) اگر در زمان زنده بودن، زمین تحویل دختر نشده باشد، هبه و بخشش صحیح نیست و این زمین جزء ارث محسوب می شود. البته اگر وصیت کنید که «بعد از فوت من، زمین مال فلان دختر باشد» یا «زمین را به او هبه کنید»، در صورتی که مقدار وصیت کمتر یا به اندازه یک سوم تمام اموال باشد، وصیت نافذ است و از ارث محسوب نمی‌شود؛ ولی اگر بیشتر از ثلث باشد در مقدار مازاد بر ثلث، منوط به رضایت ورثه است. البته اگر ورثه قبل از فوت وصیت کننده، وصیت مذکور را قبول کرده باشند، باز هم جزء ارث محسوب نمی‌شود، هر چند وصیت بیش از یک سوم باشد.
اگر پدری قبل از فوت، اموال خود را به شکل دلخواه بین فرزندان خود (پسر و دختر) به صورت مساوی یا هر شیوه دلخواه در قالب وصیت مکتوب و غیر مکتوب بدون هیچ سند قانونی، تقسیم نماید عمل کردن یا عمل نکردن به آن وصیت چه حکمی دارد؟
اگر قصدش این بوده که ارث به شیوه‌ای غیر از آنچه در شرع مشخص شده است، تقسیم شود، صحیح نیست، ولی اگر مقصود این بوده که مثلاً به دخترها هم به اندازه پسرها از اموالش بدهد، در صورتی که مقدار اضافه‌ای که به دخترها می‌رسد بیش از ثلث اموال میت نباشد، وصیت نافذ است و اگر بیش از ثلث اموال اوست، نسبت به مقدار افزون بر ثلث، نیاز به اجازه سایر ورثه است؛ در هر صورت فرقی بین وصیت مکتوب و وصیت شفاهی نیست.
ما دو برادر و یک خواهریم که از پدر یک خانه و یک مغازه به ما ارث رسیده است. کل خانه و مغازه به ۵ سهم تقسیم شد. که برادر بزرگ‌تر دو سهم از خانه، برادر کوچک‌تر یک سهم از خانه و یک سهم از مغازه و من هم یک سهم از مغازه را گرفتم. در این بین برادر کوچک‌تر که با من از مغازه سهم برده، ادعا دارد که چهار دانگ مغازه برای خودش و دو دانگ برای من است. آیا ادعای او از لحاظ شرعی درست است؟ و برادر من چهار دانگ از مغازه را صاحب می‌شود یا سه دانگ برای او و سه دانگ برای من است؟
در فرض سؤال ـ بعد از کسر دیون مالی و انجام وصیت میت ـ باید همه اموال، تقسیم بر 5 شود و هر یک از برادران دو سهم و خواهر یک سهم می‌برد و تقسیم به شیوه مذکور در سؤال باید با رضایت همه باشد، در غیر این صورت تقسیم ارث، صحیح نیست.