پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری

موضوعات

پرسش و پاسخ (وقف، مساجد و قبرستان)

ارتباط با پایگاه
1. شخصی می‌خواهد مبلغ معتنابهی پول به یک صندوق قرض‌الحسنۀ خانوادگی بدهد، تا اصل آن متعلق به صندوق باشد و اعضا بتوانند از این مبلغ، وام قرض الحسنه بگیرند. نگرانی این فرد این است که اصل پول باقی بماند و به هیچ عنوان خرج نشود. لذا آیا می‌تواند اصل پول را وقف صندوق نماید؟
2. در صورت عدم جواز وقف، چه راه جایگزینی برای این کار وجود دارد؟
ج1و2) وقف پول اشکال ندارد.
حکم شرعی تخریب مسجد با هدف احداث خیابان یا معبر و تعریض یا تغییر آن چیست؟
خراب کردن تمام مسجد یا قسمتی از آن جایز نیست؛ مگر در صورت وجود مصلحتی که اهمیت ندادن و بی‌ توجهی به آن، ممکن نباشد.
فردی زمینی را برای مسجد و امکانات آن از قبیل آشپزخانه، حیاط، وضو خانه و سرویس بهداشتی وقف کرده است؛ ولی معلوم نکرده که سرویس در کدام قسمت و مسجد و ... در کجا باشد؛ حال آیا می‌توان در هر کجای زمین سرویس بهداشتی ساخت؟ اگر امکان ساخت آن هست، بالای سرویس حکم مسجد را دارد یا خیر؟
در هر جای زمین مذکور که متولّی صلاح بداند، می‌توان سرویس بهداشتی ساخت. همچنین قسمت‌های بالای سرویس بهداشتی و جاهای دیگر با خواندن صیغه مسجد، حکم مسجد را پیدا می‌کند.
فردی در محله‌ای با هزینۀ شخصی خودش، مسجدی را بنا کرده و جهت رفع امورات مادی مسجد، چند باب مغازه هم در کنار آن ساخته است. آیا این فرد می‌تواند به عنوان متولی، اداره امور مسجد و مغازه‌ها را تا زمان حیات در دست داشته باشد؟ یا باید بعد از ساخت و اتمام بنا، آن را به ادارۀ اوقاف واگذار نماید؟
مسجد تولیت‌بردار نیست و این حکم، مختص به خود مسجد است و شامل موقوفه‌هایی که برای مسجد وقف شده‌اند نمی‌شود؛ در نتیجه واقف هنگام انشاء صیغۀ وقف، حق تعیین متولّی را دارد و می‌تواند خود را متولی یا ناظر امور فوق نماید.
اینجانب متولّی موقوفه هستم. آیا می‌شود چند سال از درآمد ملک را که وقف بر سیدالشهداء علیه السلام است، ذخیره کرده و با آن، بر عین ملک اضافه کنم؟
ذخیرۀ درآمد جائز نیست. بنا بر این درآمد موقوفه باید در همان جهت وقف که اقامه عزاداری و مصارف متعارف مستمعین و اجرت قاری و... است؛ هزینه شود.
1. برخی از مدیران مؤسسات و شخصیت‌های حقوقی که از کمک خیّرین و بودجه‌های دولتی بهره‌مند بوده‌اند، اموال مؤسسه را وقف می‌کنند و در وقفنامه، خود یا شخصی را به عنوان متولی تعیین می‌کنند. از آن جا که برای وقف، واقف باید مالک باشد و مدیران مؤسسات، مالک نیستند؛ آیا می‌توان اموال و املاک مؤسسه را وقف کرد؟
2. در صورتی که بتوان وقف کرد، متولی آن چگونه باید انتخاب شود؟
ج1) این امر تابع حدود اختیارات قانونی و خصوصیت اموال است. بنابر این اگر از اموالی باشد که از نظر قانونی حق دارند آن ها را به مصالح عمومی از قبیل درمانگاه یا بیمارستان یا مسجد و یا امور دیگر اختصاص بدهند، در این صورت اشکال ندارد؛ ولی اگر از اموالی باشد که مصرف خاصی برای آن ها تعیین شده باشد، قابل وقف نیستند.
ج2) در هنگام خواندن صیغه وقف می تواند خود یا شخص دیگری را متولی قرار دهد.
در صورتی که ثلث اموال غیر منقول، وقف عام گردیده باشد و حدود وقف معین نگردد، آیا هر معامله‌ای نسبت به جزء مال غیر منقول که ثلث آن وقف گردیده با لحاظ ماده واحده قانون منع فروش رقبات که از لحاظ شرعی کلیه معاملات نسبت به مال مورد وقف را باطل دانسته، در فرض مزبور نیز حاکم است و آیا می‌توان گفت چون ثلث از کل که وقف گردیده، معین نشده، در جزء جزء مال غیر منقول، حالت اشاعه هنوز وجود دارد؟
هر چند می توانند مِلک را تقسیم کنند، ولی فروش دو سوم مِلک به طور مشاع، نیز اشکال ندارد.
1.‌ متولّی موقوفه در سن پیری به سر می‌برد و عملاً توانایی اجرایی برای اداره موقوفه را ندارد و برای وی، امین تعیین گردیده است. آیا شخص امین، در حکمِ وکیل است یا ناظر محسوب می‌شود؟
2. چنانچه متولی موقوفه، اهلیّت لازم برای اداره موقوفه را نداشته باشد، آیا این متولی، عزل شده و متولّی دیگر تعیین می‌گردد و یا این‌که برای وی ناظر تعیین می‌شود؟
ج1) تولیت وقف، قابل واگذاری به غیر نیست؛ بلی متولی شرعی موقوفه می‌تواند فرد امینی را وکیل کند؛ اما تعیین ناظر بر عهدۀ متولی نیست.
ج2) در فرض مذکور متولی خود به خود عزل شده و اگر در وقف‌نامه تعیین تکلیف نشده باشد، اختیار با حاکم شرع است.
اگر واقف بر دو امر خیر وقف نماید؛ مثلاً بر هزینه‌های حمام و مسجد (بدون تعیین سهم هر یک)
1. آیا عواید آن باید به نسبت مساوی برای هزینه‌های حمام و هزینه‌های مسجد صرف گردد یا هر کدام به اقتضاء میزان نیاز در هر زمان؟
2. با فرض از بین رفتن بنیان یکی از دو امر خیر، مانند این که حمام تخریب و از حیّز انتفاع ساقط گردد، آیا کل عواید می‌بایست در هزینه‌های مسجد صرف گردد (با فرض نیاز)، یا عواید مربوط به حمام می‌بایست در مصلحت دیگری از جنس همان مصلحت (مانند امور بهداشتی) صرف شود؟
ج1) به طور مساوی بین دو مورد تقسیم می‌شود.
ج2) در صورتی که یکی از مصارف وقف از بین برود؛ زیر نظر متولی شرعی، در امور خیر مصرف می‌شود؛ اما احتیاط آن است که در محلی از جنس مصرف قبلی ــ مانند غسال‌خانه یا امور بهداشتی دیگر ــ مصرف شود.
بعضی از نمازگزاران، در مسجد کتابچه دعا یا قرآن یا مهر را در جایی می‌گذارند که از دسترس دیگران خارج است و فقط خود فرد جهت این که برای خودش، سالم بماند یا مثلاً خطش را می‌تواند بخواند، از آن استفاده می‌کند؛ آیا این کار جایز است؟
چنان چه کتب ادعیه و قرآن و ...، وقف برای مسجد شده باشد، در فرض سؤال جایز نیست؛ ولی اگر متعلق به خود شخص باشد و با امور مسجد و نمازگزاران منافات نداشته باشد، به خودی خود اشکال ندارد.
زمین ملکی در مجاورت زمین وقفی قرار دارد و هیچ کدام از این زمین‌ها راه ماشین رو ندارد. آیا می‌توان با اجازۀ متولیِ زمین وقفی، اقدام به احداث راهی برای این دو زمین نمود که بخشی از آن راه در زمین وقفی و بخشی دیگر در زمین ملکی قرار بگیرد؟
تغییر وقف به محل عبور و جاده جایز نیست؛ مگر آن که ضرورت الزام آوری آن را اقتضا کند و یا خود موقوفه برای انتفاع از آن نیاز به آن راه داشته باشد، ولی اجاره زمینی که وقف منفعت است برای توسعه راه عبور و مرور با رعایت مصلحت وقف اشکال ندارد.
بنده با کمک مؤمنین، زمینی به مساحت 200 متر خریداری کرده‌ام و آن را با کاربری حسینیه، ساخته‌ام و الآن در اختیارِ مراسم هیئت است. قصد دارم طبقه دوم آن را با هزینه شخصی برای سکونت خودم بسازم. آیا شرعاً ایراد دارد؟
اگر در هنگام تحویل دادن آن به هیئت، طبقه بالا برای کاربری خاصی استثناء نشده باشد، طبقه بالای آن بنابر احتیاط واجب حکم همان موقوفه را دارد و نمی توان تغییر کاربری داد.
برخی از دوستان ما در یک مدرسه علمیه که در ضلع شرقی مسجد امام اصفهان واقع شده، مدتی است که مشغول تبلیغ دین مبین اسلام و آشنا نمودن گردشگران خارجی با معارف اسلامی و حقایق دین عزیزمان هستند. بدین سبب سؤالاتی پیش آمده که خواهشمند است پاسخ آن ها را مرقوم فرمایید.
1. اصل حضور گردشگران خارجی که مطمئناً تعداد زیادی از ایشان هم بی دین و کافر هستند، در این مسجد تاریخی (مسجد امام) چه حکمی دارد و نیازمند رعایت چه شرایطی است؟ آیا در صورت استثنا شدن این مسجد، سایر موارد مشابه هم بدین حکم است؟ همچنین در احکام بین صفه (سکو) هایی که صیغه مسجد خوانده شده و سایر اماکنی که ظاهراً صیغه خوانده نشده، تفاوت می‌کند؟
2. با توجه به این که این مسجد و مدرسۀ آن موقوفاتی دارد و در برخی از موارد از جمله مصارف مدرسه، مورد وقف تغییر کرده و مثلاً دیگر تحصیلی در مدرسه نمی‌شود، تکلیف نیت واقف و مال وقفی چیست؟
ج1) ورود کفار به قسمت هایی که می دانید مسجد است، اگر هتک و بی حرمتی مسجد شمرده شود، جایز نیست؛ بلکه مطلقاً وارد نشوند.
ج2) با از بین رفتن مصلحت وقف یا عدم احتیاج به آن، امکانات موقوفه در وجوه برّ مصرف می‌شود و احتیاط آن است که آن را در مصلحت دیگری از جنس همان مصلحتِ وقف، مصرف نمود و در صورت متعذر بودن آن، الأقرب فالأقرب به آن مصلحت، رعایت شود.
آیا می‌توان زمینی را برای ساخت مسجد به مدت طولانی مثلاً پنجاه سال اجاره کنند و در آن مسجد احداث کنند و احکام مسجد را دارد یا نه؟
در فرض سؤال اشکال ندارد و در مدت اجاره که وقف شده است، احکام مسجد را دارد.
شخصی زمینی را برای احداث مسجد، وقف و در اختیار اداره اوقاف گذاشته است؛ اما چون در نزدیکی آن، مسجدی وجود دارد و نیاز به این زمین نیست و کاری هم در آن انجام نشده، آیا صاحب آن حق دارد زمین مزبور را جهت حسینیه یا مجتمع فرهنگی مذهبی به هیئتی، واگذار کند؟
اگر این وقف معاطاتی تام نبوده یعنی زمین برای وقف تحویل داده شده، لکن در آن نمازی به عنوان مسجد، خوانده نشده، قابل تغییر و تبدیل است و الّا تغییر و تبدیل وقف جایز نیست.