پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری

موضوعات

پرسش و پاسخ (وقف، مساجد و قبرستان)

ارتباط با پایگاه
طبق وصیّت پدر، خانۀ مسکونی، وقف فرزندان شد. با رضایت فرزندان، آیا می‌توان خانۀ وقفی را به دیگران اجاره داد؟
اگر میّت قبل از فوت، خانه را وقف اولاد کرده باشد، وقف منفعت است و می‌توانند آن را اجاره دهند؛ اما اگر برای سکونت اولاد وقف کرده باشد، وقف انتفاع است و فقط حق سکونت در آن را دارند و نمی‌توانند اجاره دهند.
آیا با کار و هزینه‌ای که از پول شخصی برای مجموعه فرهنگی مسجد صرف کرده‌ایم، جبران استفاده شخصی از آب و برق مسجد می‌شود؟
دادن وجه در قبال استفاده از آن‌ها به مسجد یا صرف آن در امور فرهنگی و امثال آن‌ها کافی نیست؛ بلکه باید به اداره مربوطه مراجعه و بر طبق قانون کسب تکلیف نمایید.
اگر فرشی وقف مسجد گردد، آیا می توان در جایی از مسجد استفاده شود که صیغه مسجد خوانده نشده است؟ مثلاً آیا می توان در چایخانه، کفش داری، غذاخوری و... مسجد استفاده کرد؟
بستگی به نیّت واقف دارد؛ اگر برای داخل مسجد وقف شده باشد، استفاده از آن در خارج از آن محدوده جایز نیست.
باغی که فعلاً غیر از چند درخت گردو ثمره‌ای ندارد، وقف برای عزای امام حسین علیه السلام در ایام محرم شده است. به دلیل ناتوانی متولی از آباد سازی به جهت کهولت سن، ملک مذکور رو به تخریب است. آیا متولی می‌تواند باغ را جهت احداث درختان و آباد نمودن برای مدت ۲۰-۳۰ سال به شخص ثالثی واگذار نماید؟ آیا باید حصه‌ای از درآمد برای متولی در نظر گرفت یا می‌توان مبلغی قطعی تعیین نمود؟ در قالب اجاره، مشارکت در احداث باغ، مزارعه یا مساقات و... کدام می‌تواند باشد؟
اگر باغ وقف منفعت باشد واگذار کردن باغ چنانچه به مصلحت موقوفه و در راستای امور وقف باشد، اشکال ندارد. البته تفویض تولیت به دیگری جایز نیست مگر این که واقف چنین اجازه‌ای به متولی داده باشد. ضمناً تعیین مبلغ متعارف به عنوان اجرت المثل برای متولی یا درصدی از سود، بسته به نوع عقد شرعی منعقد شده جایز است.
در برخی مناطق، خانواده متوفی اطراف قبر را حصارکشی کرده و در تصرف خود در می آورند. آیا چنین کاری جایز است؟
اگر قبرستان وقف باشد و یا دفن میّت برای هر فردی در آن مباح باشد، کسی حق ندارد حریمی در اطراف قبر میّت خود در قبرستان عمومی ایجاد کند و از دفن اموات مؤمنین در آن جلوگیری نماید.
قبرستانی وجود دارد خیلی قدیمی و واقف آن معلوم نیست و ایشان هم نمی دانند که مسلمانی در آن جا دفن هست یا نه؛ ولی آثار قبور کفار هست. آیا تصرف شخصی به عنوان ملکیت، جایز است؟
تصرف مالکانه در زمین مزبور حتی در فرض سؤال، جایز نیست.
دفن شهید در زمین وقفی چه حکمی دارد؟
اگر با جهت وقف منافات نداشته باشد، با اذن متولی شرعی آن اشکال ندارد.
در صورتی که از شخصی به موجب قوانین مملکتی، نسبت به مالی، سلب مالکیت شده باشد، آیا این شخص می تواند متعاقباً مبادرت به وقف آن مال نماید؟
به طور کلی اگر مالکیت نداشته باشد یا قدرت قبض و اقباض را نداشته باشد، نمی تواند وقف کند.
آیا واقف می تواند در وقف نامه قید نماید که حق تعیین و تغییر متولی تا زنده است با خود اوست و هر وقت صلاح بداند بتواند متولی را تغییر دهد؟
اشکال ندارد.
آیا می‌توان در طبقه بالای مسجد کتابخانه ساخت یا فضای بالای مسجد را به کتابخانه اختصاص داد؟
زمینی که وقف مسجد شده هوایی و زمینی آن نیز حکم مسجد دارد و نباید در آن، تغییری که با وقف منافات دارد ایجاد کرد.
پیرزنی منزل مسکونی خود را وقف مسجد کرده است و شرط نموده که تا زنده است از آن استفاده کند. اکنون به شدت مریض شده و هزینه دارو و درمان ندارد. آیا می توان منزلش را فروخت تا هزینه درمان وی شود؟
اگر این منزل بدون انشاء صیغه وقف بوده و به متولی شرعی (اگر از طرف واقف تعیین شده باشد) و یا حاکم شرع تحویل داده نشده است یا به نمازگزاران جهت اقامه نماز تحویل نگردیده است، وقف محقق نشده و می توان آن را فروخت.
مبلغی که شامل مبلغ رهن منزل و فروش اتومبیل بود را روی هم گذاشته و گلّۀ گوسفندی خریداری نمودم و با توجه به استفتائات اولیه از اساتیدم در حوزه، این گلّه و سود حاصل از آن را وقف پیشرفت برای جامعه اسلامی و اشتغال زایی کردم. حال آیا اصل وقف صحیح است و یا چیزی شبیه به این در احکام اسلامی داریم؟
وقف مذکور به عنوان وقف منفعت، صحیح است.
من یک قرآن از خانه در مسجد جهت خواندن، گذاشته‌ام تا ثوابش به اموات برسد. اگر یک نفر این قرآن را از مسجد بیرون ببرد و برگرداند و من چون او را می‌شناختم به او اجازه دهم تا ببرد و بخواند، آیا اشکالی دارد؟ آیا چون از مسجد خارج شده است من گناه کرده‌ام؟ تکلیف من چیست؟
در فرض سؤال، اگر وقف مسجد نکرده باشید اشکال ندارد.
آیا امکان باطل کردن صیغه مسجد بعد از خراب کردن مسجد قدیمی، وجود دارد؟
به طور کلی اگر وقف، محقّق شده باشد، تغییر و تبدیل آن جائز نیست و خراب کردن مسجد، آن را از مسجد بودن خارج نمی کند.
حکم منافع کسب شده از محل وجوه ناشی از فروش عین موقوفه تا زمان تبدیل این وجوه به احسن چیست؟ به عنوان مثال، عین مال موقوفه با رعایت شرایط لازم به فروش می رود و تا زمان تأمین دارایی جایگزین و واجد شرایط، وجوه در حسابی سپرده می گردد که منتج به کسب منافعی خواهد شد؛ در این حالت منافع کسب شده با توجه به کاهش ارزش زمانی وجوه، باید به وجوه اولیه اضافه و در جایگزینی دارایی جدید صرف شود و یا باید به عنوان عواید موقوفه، در اجرای نیات واقف صرف گردد؟
اگر فروش عین موقوفه حسب ضوابط شرعی بوده، منافع آن نیز در حکم منافع موقوفه است. بنا بر این حسب وقف نامه باید صرف موقوف علیه شود. ضمناً تبدیل مال موقوفه فروخته شده به اقرب نیات واقف، نباید از زمان متعارف بیشتر شود و اگر به هر صورت این زمان به طول انجامید؛ نباید منافع مال و سرمایه گذاری جدید، به طوری مصرف شود که به اصل وقف و نیت واقف ضرر وارد شود. لذا در فرض سؤال، باید تا اندازه ای که بتوان با اصل سرمایه برای مال موقوفه جایگزین مناسب از منافع جایگزین و ضمناً به موقوف علیه نیز ضرر وارد نشود؛ ولی اگر امر دائر باشد بین حفظ اصل مال موقوفه یا صرف در موقوف علیه، حفظ اصل، تقدّم دارد.