اگر تا چند روز بعد از سال خمسی مصرف نشود، خمس دارد.

در صورتی که خرید و نگهداری و استفاده از آنها خارج از شأن نباشد و به قصد تجارت خریداری و نگهداری نشده باشد، خمس ندارد.

اقساط وامی که برای پرداخت خمس سال گذشته هزینه شده است، از مؤونه محسوب نمی شود و اگر از درآمد بوده باید خمس آن پرداخت شود.

اگر بر اساس قرارداد بین پرداخت کننده و گیرنده بیمه باشد، خمس دارد.

تا زمانی که مغازه و یا زمین را نفروخته، افزایش قیمت آن خمس ندارد و هر گاه آن را فروخت، افزایش قیمت آن پس از کسر مقدار تورم، جزء درآمد سال فروش است و چنانچه تا پایان آن سال خمسی، صرف زندگی نشود و باقی بماند، باید خمس آن را بپردازد.

کتابهایی که تا پایان این سال خمسی مورد احتیاج عرفی شما باشد، مشمول خمس نیست و مازاد بر آن را که از درآمدتان خریده اید، سر سال خمسی، خمس دارد.

به طور کلی هر چیز مصرفی خریداری شده از درآمد، اگر تا چند روز بعد از سال خمسی باقی بماند (ولو یک سال کامل از زمان تهیه آن‎ها نگذشته باشد) خمس دارد. البته مقداری که صدق مؤونه کند و مثلاً برای پیش‌آمدهای احتمالی (مثل آمدن مهمان) چنان چه با دادن خمس، مقدار باقیمانده کفایت نمی‌کند و نگرانی شخص برطرف نمی‌شود و یا تا پایان ماه به آن نیاز دارد، خمس ندارد.

اگر به فاصله اندکی (تا چند روز) بعد از سال خمسی، آن را در خرید ماشین مورد نیاز و در حد شأن خود مصرف کنید، خمس ندارد؛ در غیر این صورت باید خمس آن را بپردازید.

حق سنوات و آنچه بر اساس قرارداد پرداخت می‌‎شود جزو درآمد سال دریافت، محسوب می‌شود؛ بنا بر این اگر تا چند روز پس از سال خمسی، در مؤونه صرف نشود باید خمس آن را پرداخت؛ و پاداش و عیدی که طبق قرارداد پرداخت می شود نیز خمس دارد.

اگر آنها را از درآمد بین سال خمسی خریده و هر سه وسیله مورد نیاز زندگی و در شأن او بوده و برای کار و سرمایه ایشان نباشد، خمس ندارد.

در فرض سؤال، خمس ارزش ماشین در اولین سال خمسی، بر ذمه شخص است و در صورت تأخیر در پرداخت، باید خمس را با لحاظ تنزّل ارزش پول پرداخت کرد و در فرض جهل به مقدار تورم بایستی با حاکم شرع مصالحه شود.

شروع سال خمسی حقوق‌بگیران اعمّ از کارگران و کارمندان و غیره، همان روز اوّلی است که مزد یا حقوق خود را دریافت می کنند و یا می توانند دریافت نمایند. البته پایان سال خمسی مبنی بر تدقیق نیست و تا چند روز (۵ روز) را شامل می شود. در اولین فرصت نزد وکیل مرجع تقلید، خمس اموالتان را بر اساس سال خمسی واقعی ـ اگر زمان آن را می دانید ـ محاسبه و پرداخت کنید؛ و اگر زمان آن را نمی دانید، با مصالحۀ با وکیل مرجع تقلید، زمان محاسبۀ خمس، سر رسید سال خمسی شما است و هر سال باید در آن تاریخ محاسبۀ خمس را انجام دهید.
ضمناً اگر شخصی از سال های قبل، خمسی بر عهده دارد، باید در زمان پرداخت، تورّم آن را نیز پرداخت نماید.

حقوق بازنشستگی و پولی که به خاطر مرخصّیِ استفاده نشده، پرداخت می شود، اگر تا چند روز بعد از سال خمسی باقی بماند، خمسِ آن واجب است.

کیفیت محاسبه خمس سهام در صوَر ذیل، متفاوت است:
1. سهامی که به قصد تجارت (کسب سود از راه خرید و فروش آن) خریده شده، دو صورت دارد:
الف) با درآمد بین سال، خریده شده:
در این صورت در سر رسید سال خمسی اول، باید به قیمت روز، محاسبه و خمس آن پرداخت شود و در سر رسید سال‌های بعد، اصل آن خمس ندارد، ولی ارزش افزودۀ آن پس از کسر مقدار تورم، خمس دارد.
ب) با پولی که متعلَق خمس نیست ـ مثل هدیه، ارث، مهریه یا درآمدی که خمس آن پرداخت شده ـ خریده شده:
در این صورت، در سر رسید هر سال خمسی، اصل آن خمس ندارد، ولی ارزش افزوده آن، پس از کسر مقدار تورم، خمس دارد.
2. سهامی که به قصد حفظ ارزش پول یا استفاده از سود سالیانه آن (نه به قصد تجارت) خریده شده، دو صورت دارد:
الف) با درآمد بین سال خریده شده:
در این صورت در سر رسید سال خمسی، باید به قیمت روز، محاسبه و خمس آن پرداخت شود و در سال های بعد تا زمانی که فروخته نشده، خمس ندارد اما پس از فروش ارزش افزوده آن (با کسر مقدار تورم) جزء درآمد سال فروش است که اگر تا پایان سال خمسی در امور زندگی مصرف نشود، خمس دارد.
ب) با پولی که متعلق خمس نیست ـ مثل هدیه، ارث، مهریه یا درآمدی که خمس آن پرداخت شده ـ خریده شده:
در این صورت تا زمانی که فروخته نشده، خمس ندارد، اما پس از فروش، ارزش افزوده آن (با کسر مقدار تورم) جزء درآمد سال فروش است، که اگر تا پایان سال خمسی در امور زندگی مصرف نشود، خمس دارد.
تذکر:
آنچه ذکر شد، مربوط به اصل سهام است؛ اما سود سالیانه آن اگر تا پایان سال خمسی در امور زندگی مصرف نشده باشد، در هر صورت خمس دارد.

حقوق دریافتی، جزء درآمد سال دریافت است، و در فرض سؤال، لازم نیست خمس آن را بپردازید.