به مناسبت برگزارى كنگره بزرگداشت مرحوم حاج ملاعلى آخوند همدانى، اعضاى اين كنگره با حضرت آيت الله خامنه اى رهبر معظم انقلاب اسلامى ديدار كردند.
مقام معظم رهبرى در اين ديدار با تجليل از شخصيّت كم نظير مرحوم حاج ملاعلى آخوند همدانى فرمودند: اى كاش ما سيره عملى بزرگانى مثل آقاى آخوند را ببينيم، تا امروز هم جريان پيدا كند، بزرگانى بروند و در شهرهايى بمانند، بگذاريم اساطين علم در همه بخشهاى اين كشور باشند، در همه شهرها حوزه هاى علميه حقيقى و مجتهد پرور به وجود بيايد و مردم در هر جا به ركن ركينى مثل آقاى آخوند ملاعلى متكى باشند.
لازم به ذكر است كه مشروح اين بيانات كه صبح امروز در مراسم افتتاح اين كنگره توسط حجت الاسلام والمسلمين آقاى موسوى نماينده ولى فقيه و امام جمعه همدان قرائت شد به اين شرح است:
بسم الله الرحمن الرحيم
خيلى ممنونيم كه آقايان محترم زحمت كشيديد و تشريف آورديد و به اين وسيله بنده را هم در فيض و ثواب احترام به مرحوم آخوند ملاعلى (رضوان الله عليه)، به همين اندازه سهيم كرديد؛ خيلى ممنون. نفس كار هم بسيار مهم است.
البته من خدمت مرحوم آقاى آخوند نرسيده بودم، ولى ايشان را مثل همه مى شناختم؛ يعنى كسى در زمان ايشان نبود - در آن سالهايى كه بنده در مشهد بودم - كه آقاى آخوند را نشناسد، ايشان جزو علماى طراز اول كشور بودند. البته من خصوصيات علمى ايشان را از كسانى كه ايشان را زيارت كرده بودند - بعضى دوستان و بعضى از شاگردهاى ايشان - شنيده ام .
اولا ايشان فقيه و اصولى خيلى خوب و قوى و جزو شاگردهاى بسيار خوب مرحوم حاج شيخ بوده اند. ظاهرا ايشان حدود سال 1340 قمرى، همزمان با ورود حاج شيخ، به شهر قم رفته و سالهايى هم در درس آقاى حاج شيخ بوده اند؛ و به نظرم همان زمان حيات حاج شيخ، ايشان به همدان تشريف آوردند و ساكن شدند. غرض، ايشان ملاى قوى و متبحرى در فقه و اصول و در رجال بودند.
يكى از چيزهايى كه بنده مكرر از افراد متعددى شنيدم، اين است كه ايشان در رجال هم متبحر بودند؛ و اين براى يك فقيه، فضيلت خيلى بزرگى است كه در علم رجال، صاحب نظر باشد و مقلد نباشد - خودش اهل نظر و فكر باشد - علاوه بر اين، ايشان با تفسير و اخبار هم خيلى مأنوس و محشور بودند.
به هر حال يك عالم فقيه اصولى، رجالى مفسر و محدث اخلاقى بود. ما اين جور كسى در سطح كشور، انصافا خيلى كم داشتيم، آن هم در آن سطح عالى! بنا بر اين شأن ايشان شأن والايى است. ايشان اهل سلوك و مسايل اخلاقى هم بودند و شاگردان و مرتبطين با ايشان، از معنويت ايشان هم استفاده مى كردند.
آن چيزى كه نظر من را در شخصيت مرحوم آقاى آخوند جلب كرد - منهاى همه ى اين فضايل معنوى كه ايشان دارند - اين است كه يك مجتهد عالى مقامى مثل آقاى آخوند ملاعلى كه در هر حوزه يى مى رفت، بلاشك يا در رأس قرار مى گرفت، يا جزو رؤوس بود - حتماً ايشان در درجه ى دوم قرار نمى گرفت - اگر ايشان در ادوار آقاى گلپايگانى و آقاى داماد - همين شاگردهاى معروف حاج شيخ - به قم مى آمدند، حداقل اين طور نبود كه يك آدم در سايه يى قرار بگيرند؛ آن هم با آن شخصيت اثباتى قوى! غير از عالم ثبوت، از لحاظ اثبات هم آدمى قوى بود.
اين آدم به همدان مى رود و ساكن مى شود. به نظر من اين خيلى جلوه كرد و مهم آمد كه يك مرجع تقليد، اين گونه باشد. آن وقت بنده در مشهد بودم؛ در خود مشهد، مرحوم آقاى ميلانى جزو مراجع و در حد مراجع بود؛ ليكن مشهد، يك شهر درجه ى اول دنياى اسلام بود - شهر بزرگ و حوزه ى علميه ى بزرگ - نمى شد از كسى به خاطر اقامت در مشهد، تمجيد كنيم. اما دو نفر، هميشه چشم بنده را به خودشان جلب مى كردند؛ يكى آقاى آخوند، يكى هم مرحوم آقا شيخ محمد بود. آقا شيخ محمد هم همين جور بود؛ او هم يك ملاى درجه ى يك بود كه در بروجرد ساكن شده بود. آقاى آخوند هم يك ملاى درجه ى يك بود كه در همدان ساكن شده بود. اين به نظر من خيلى مهم است، كار خيلى بزرگى است.
البته مرحوم آقاى خوانسارى از لحاظ دوره، مقدارى مقدم بر آقاى آخوند بودند؛ ليكن معلوم نبود از لحاظ علمى و تبحر، نسبت به آخوند، ترجيح داشته باشند. انسان خودش را اين جور نديده بگيرد، هضم نفس بكند و از رياست و مرجعيت و اين چيزها صرف نظر بكند! حتى شنيدم ايشان رساله هم ننوشته بودند؛ در حالى كه مردم همدان، مقلد ايشان بودند! آقاى جلالى همدانى، گاهى از آقاى آخوند صحبت مى كردند، مى گفتند بين مرحوم آقاى بروجردى و مرحوم آخوند، مشكلى پيدا شد؛ مردم همدان به آقاى بروجردى - به آن عظمت - پيغام دادند كه شما آقاى آخوند را به ما معرفى كرديد، اگر شما ايشان را نمى شناسيد، ما هم شما را نمى شناسيم ! ببينيد، مردم به ملايى اين چنين ارادت دارند، مخلص او هستند و رساله نمى دهد! ايشان منبر مى رود، ولى روضه نمى خواند! اينها خيلى مهم است.
من مى خواهم از اين نقطه استفاده كنم كه اى كاش ما سيره ى عملى بزرگانى مثل آقاى آخوند را ببينيم، تا امروز هم جريان پيدا كند، بزرگانى بروند و در شهرهايى بمانند. بگذاريم اساطين علم در همه ى بخشهاى اين كشور باشند، در همه ى شهرها حوزه هاى علميه ى حقيقى و مجتهد پرور به وجود بيايد، و مردم در هر جا به ركن ركينى مثل آقاى آخوند ملاعلى متكى باشند. اگر چه حالا امثال ايشان خيلى هم زياد نيستند؛ اما به هر حال چنين شخصيتهايى در شهرهاى كشور باشند، اين خيلى با ارزش است.
خداوند ان شاءالله درجات ايشان را عالى كند. به هر حال تجليل از ايشان، بلاشك تجليل از علم و تقوا و معنويت و اخلاص، و كار بسيار بزرگى است؛ كار با ارزشى است. ما هم به نوبه ى خودمان از آقايان كه چنين زحمتى را متحمل شديد، تشكر مى كنيم. لابد ايشان آثار علمى هم دارند، بعيد است شخصيتى مثل ايشان با اين همه تبحر، قلمى روى كاغذ نياورده باشد و چيزى ننوشته باشد. حتما بايد گشت و پيدا كرد؛ شايد در حواشى كتابها باشد. به نظرم اين خودش مى تواند موضوع يك تحقيق باشد كه بگردند و آثار علمى ايشان را به دست آورند. بالاخره ملايى مثل ايشان، چنانچه منبر هم بروند، منبرش را بايد نوشت، بايد استفاده بكنيم. يك چنين آدمى قصه هم كه نقل بكند، تاريخچه و خاطره هم كه بگويد، انسان از آن استفاده يى مى كند. در هر حال اگر از ايشان كار علمى پيدا و نشر بشود، انصافاً بجاست؛ بنده مفيد و لازم مى دانم كه اين كار انجام بگيرد.
والسلام عليكم و رحمة اللَّه و بركاته
مقام معظم رهبرى در اين ديدار با تجليل از شخصيّت كم نظير مرحوم حاج ملاعلى آخوند همدانى فرمودند: اى كاش ما سيره عملى بزرگانى مثل آقاى آخوند را ببينيم، تا امروز هم جريان پيدا كند، بزرگانى بروند و در شهرهايى بمانند، بگذاريم اساطين علم در همه بخشهاى اين كشور باشند، در همه شهرها حوزه هاى علميه حقيقى و مجتهد پرور به وجود بيايد و مردم در هر جا به ركن ركينى مثل آقاى آخوند ملاعلى متكى باشند.
لازم به ذكر است كه مشروح اين بيانات كه صبح امروز در مراسم افتتاح اين كنگره توسط حجت الاسلام والمسلمين آقاى موسوى نماينده ولى فقيه و امام جمعه همدان قرائت شد به اين شرح است:
بسم الله الرحمن الرحيم
خيلى ممنونيم كه آقايان محترم زحمت كشيديد و تشريف آورديد و به اين وسيله بنده را هم در فيض و ثواب احترام به مرحوم آخوند ملاعلى (رضوان الله عليه)، به همين اندازه سهيم كرديد؛ خيلى ممنون. نفس كار هم بسيار مهم است.
البته من خدمت مرحوم آقاى آخوند نرسيده بودم، ولى ايشان را مثل همه مى شناختم؛ يعنى كسى در زمان ايشان نبود - در آن سالهايى كه بنده در مشهد بودم - كه آقاى آخوند را نشناسد، ايشان جزو علماى طراز اول كشور بودند. البته من خصوصيات علمى ايشان را از كسانى كه ايشان را زيارت كرده بودند - بعضى دوستان و بعضى از شاگردهاى ايشان - شنيده ام .
اولا ايشان فقيه و اصولى خيلى خوب و قوى و جزو شاگردهاى بسيار خوب مرحوم حاج شيخ بوده اند. ظاهرا ايشان حدود سال 1340 قمرى، همزمان با ورود حاج شيخ، به شهر قم رفته و سالهايى هم در درس آقاى حاج شيخ بوده اند؛ و به نظرم همان زمان حيات حاج شيخ، ايشان به همدان تشريف آوردند و ساكن شدند. غرض، ايشان ملاى قوى و متبحرى در فقه و اصول و در رجال بودند.
يكى از چيزهايى كه بنده مكرر از افراد متعددى شنيدم، اين است كه ايشان در رجال هم متبحر بودند؛ و اين براى يك فقيه، فضيلت خيلى بزرگى است كه در علم رجال، صاحب نظر باشد و مقلد نباشد - خودش اهل نظر و فكر باشد - علاوه بر اين، ايشان با تفسير و اخبار هم خيلى مأنوس و محشور بودند.
به هر حال يك عالم فقيه اصولى، رجالى مفسر و محدث اخلاقى بود. ما اين جور كسى در سطح كشور، انصافا خيلى كم داشتيم، آن هم در آن سطح عالى! بنا بر اين شأن ايشان شأن والايى است. ايشان اهل سلوك و مسايل اخلاقى هم بودند و شاگردان و مرتبطين با ايشان، از معنويت ايشان هم استفاده مى كردند.
آن چيزى كه نظر من را در شخصيت مرحوم آقاى آخوند جلب كرد - منهاى همه ى اين فضايل معنوى كه ايشان دارند - اين است كه يك مجتهد عالى مقامى مثل آقاى آخوند ملاعلى كه در هر حوزه يى مى رفت، بلاشك يا در رأس قرار مى گرفت، يا جزو رؤوس بود - حتماً ايشان در درجه ى دوم قرار نمى گرفت - اگر ايشان در ادوار آقاى گلپايگانى و آقاى داماد - همين شاگردهاى معروف حاج شيخ - به قم مى آمدند، حداقل اين طور نبود كه يك آدم در سايه يى قرار بگيرند؛ آن هم با آن شخصيت اثباتى قوى! غير از عالم ثبوت، از لحاظ اثبات هم آدمى قوى بود.
اين آدم به همدان مى رود و ساكن مى شود. به نظر من اين خيلى جلوه كرد و مهم آمد كه يك مرجع تقليد، اين گونه باشد. آن وقت بنده در مشهد بودم؛ در خود مشهد، مرحوم آقاى ميلانى جزو مراجع و در حد مراجع بود؛ ليكن مشهد، يك شهر درجه ى اول دنياى اسلام بود - شهر بزرگ و حوزه ى علميه ى بزرگ - نمى شد از كسى به خاطر اقامت در مشهد، تمجيد كنيم. اما دو نفر، هميشه چشم بنده را به خودشان جلب مى كردند؛ يكى آقاى آخوند، يكى هم مرحوم آقا شيخ محمد بود. آقا شيخ محمد هم همين جور بود؛ او هم يك ملاى درجه ى يك بود كه در بروجرد ساكن شده بود. آقاى آخوند هم يك ملاى درجه ى يك بود كه در همدان ساكن شده بود. اين به نظر من خيلى مهم است، كار خيلى بزرگى است.
البته مرحوم آقاى خوانسارى از لحاظ دوره، مقدارى مقدم بر آقاى آخوند بودند؛ ليكن معلوم نبود از لحاظ علمى و تبحر، نسبت به آخوند، ترجيح داشته باشند. انسان خودش را اين جور نديده بگيرد، هضم نفس بكند و از رياست و مرجعيت و اين چيزها صرف نظر بكند! حتى شنيدم ايشان رساله هم ننوشته بودند؛ در حالى كه مردم همدان، مقلد ايشان بودند! آقاى جلالى همدانى، گاهى از آقاى آخوند صحبت مى كردند، مى گفتند بين مرحوم آقاى بروجردى و مرحوم آخوند، مشكلى پيدا شد؛ مردم همدان به آقاى بروجردى - به آن عظمت - پيغام دادند كه شما آقاى آخوند را به ما معرفى كرديد، اگر شما ايشان را نمى شناسيد، ما هم شما را نمى شناسيم ! ببينيد، مردم به ملايى اين چنين ارادت دارند، مخلص او هستند و رساله نمى دهد! ايشان منبر مى رود، ولى روضه نمى خواند! اينها خيلى مهم است.
من مى خواهم از اين نقطه استفاده كنم كه اى كاش ما سيره ى عملى بزرگانى مثل آقاى آخوند را ببينيم، تا امروز هم جريان پيدا كند، بزرگانى بروند و در شهرهايى بمانند. بگذاريم اساطين علم در همه ى بخشهاى اين كشور باشند، در همه ى شهرها حوزه هاى علميه ى حقيقى و مجتهد پرور به وجود بيايد، و مردم در هر جا به ركن ركينى مثل آقاى آخوند ملاعلى متكى باشند. اگر چه حالا امثال ايشان خيلى هم زياد نيستند؛ اما به هر حال چنين شخصيتهايى در شهرهاى كشور باشند، اين خيلى با ارزش است.
خداوند ان شاءالله درجات ايشان را عالى كند. به هر حال تجليل از ايشان، بلاشك تجليل از علم و تقوا و معنويت و اخلاص، و كار بسيار بزرگى است؛ كار با ارزشى است. ما هم به نوبه ى خودمان از آقايان كه چنين زحمتى را متحمل شديد، تشكر مى كنيم. لابد ايشان آثار علمى هم دارند، بعيد است شخصيتى مثل ايشان با اين همه تبحر، قلمى روى كاغذ نياورده باشد و چيزى ننوشته باشد. حتما بايد گشت و پيدا كرد؛ شايد در حواشى كتابها باشد. به نظرم اين خودش مى تواند موضوع يك تحقيق باشد كه بگردند و آثار علمى ايشان را به دست آورند. بالاخره ملايى مثل ايشان، چنانچه منبر هم بروند، منبرش را بايد نوشت، بايد استفاده بكنيم. يك چنين آدمى قصه هم كه نقل بكند، تاريخچه و خاطره هم كه بگويد، انسان از آن استفاده يى مى كند. در هر حال اگر از ايشان كار علمى پيدا و نشر بشود، انصافاً بجاست؛ بنده مفيد و لازم مى دانم كه اين كار انجام بگيرد.
والسلام عليكم و رحمة اللَّه و بركاته